چکیده : دوره‌ی وزارت و صدارت میرزا حسین خان مشیرالدوله (سپهسالار) (1287تا 1297هجری قمری) دوره‌ای است که ایرانیان با مدنیت غربی آشنا شدند. روشنفکران این عصر در صدارت و وزارت او این فرصت را به دست آورده بودند که لااقل بخشی از اندیشه های اجتماعی و سیاسی خود را درعمل تجربه نمایند. در این بین بودند کسانی که با ترقی و اصلاح در کشور به مخالفت برخاستند و قضیه اصلاحات امیرکبیر تکرار شد. بازگشت به سنتها نه تنها اصلاحات امیرکبیر، بلکه اندیشه‌های مترقیانه سپهسالار را به تعویق انداخت. گرچه تلاش میرزا حسین خان مشیرالدوله (سپهسالار) در اصلاح ساختار کهن استبدادی بی‌نتیجه ماند و سیاست‌های اجتماعی و حقوقی و اقتصادی او که متأثر از دیدگاههای ملکم خان بود با شکست مواجه شد. اما بذر اندیشه‌های تجددخواهی را در بخشی از اذهان علاقه‌مند فرونشاند و زمینه‌ی انتقاد گسترده‌ای را علیه نظام کهن استبدادی فراهم آورد. در همین دوره بود که تا حدّی فواید قانون و نظم، لااقل در بخش‌هایی از سازمانهای حقوقی، نظامی و اداری که زیرنظر او اداره می‌شد شناخته شد و احترام به قانون و اهمیت آن گسترش یافت
پایان نامه : نقش میرزاحسین خان سپهسالار در اصلاحات دوره ناصری