در بیان ماهیت و کیفیت و خواص ادویه مفرده و اغذیة مفرده و مرکبه:
در بیان ماهیت و کیفیت و خواص ادویه مفرده و اغذیة مفرده و مرکبه و ذکر مصلح و بدل و قدر شربت به ترتیب حروف و ذکر اسامی ادویه به لغت یونانی و سریانی و عربی و فارسی و هندی و ترکی و امثال آن.
مخفی نماند که هرچه مجرّب دیگران است به لفظ گویند مجرّب است یا مجرّب دانستهاند اداء میشود و آنچه حقیر تجربه نموده به لفظ مجرّب است مذکور میسازد و هر دوایی اولا افعال کلیة او بیان میشود مثل آنکه مفتّح است یا رادع است و امثال آن تا آثار او را منحصر به افعال مذکوره که با فلان چیز فلان عمل میکند و در فلان مرض فلان اثر دارد ندانسته با چیزهای موافق غیرمذکور و در امراض غیر مسطور توانند استعمال نمود و تجارب دیگر نیز حاصل گردد و التزام نموده که خواص ثمر و بیخ و صمغ و روغن و برگ و غیره را در ضمن اصل آن دوا بیان نموده و متفرق مذکور نسازد، مگر در بعضی که قابل ذکر به انفراده باشد و به دستور تا جمیع خواص برگ را مثلاً ذکر ننماید مرتکب بیان خاصیت جزو دیگر آن چیز نشود به خلاف سایر کتب که مشوّش ذکر کرده اند بلکه خاصیتی از بیخ چیزی مثلاً بیان نمودهاند و خاصیتی از برگ و بار و باز مرتکب ذکر سایر آثار بیخ او شدهاند و علی هذا لقیاس.
و چون مداوای چندی از سموم به یک نسق است و هر یک را به انفراده دوائی منحصر نیست بنا بر مراعات اختصار علاج هر یک را در طی ذکر ماهیت آن بیان ننموده و در تشخیص رابع که مخصوص آن است انشاءالله تعالی مرقوم خواهد شد.
از متون کتب ظاهر میشود که اوّل کسی که تألیف در ادویة مفرده نموده "دیسقوریدوس یونانی" است و نزد بعضی لقمان عبارت از او است و تألیف مذکور مسمّی به "مقالات السّته فی الحشایش" است و ثانی "قولس" که ادویه عین را جمع نموده و ثالث "اندروماخس اصغر" که ادویه تریاق کبیر را جمع کرده و رابع "جالینوس" ملقب به رأس البقل که منافع ادویه مفرده را بیان نموده و متعرض بدل و مصلح و سایر احوال نگشته و اوّل کسی که از یونانی به سریانی نقل نموده "دیدروس نصاری بابلی" است و زیاده بر ترجمه چیزی بیان نکرده سپس "اسحاق بن حنین نیشابوری" از یونانی و سریانی نقل به عربی کرده با مزید افادات و تألیف مزبور مسمّی به "منقولات اسحق" گشته و حنین مزبور اغذیه را از ادویه جدا کرده سپس به خاشعه در آن باب تألیفات کرده و اوّل کسی که از اهل اسلام تألیف نموده "محمد بن احمدبن زکریا" است که کتاب "کامل الادویه" و کتاب "شامل" را تحریر فرمودهاند.
سپس "شیخ الرئیس" و "ابن اشعث" و "ابوحنیفة دینوری" و "شریف" و "یحیی ابن جزله" صاحب "منهاج" و "جرجیس ابن یوحنا" و "صایغ" و "امین الدوله" و "ابن تلمیذ" مؤلف "مغنی" و "ابن بیطار" مؤلف "مالایسع" که مشهور به "جامع بغدادی" است.
سپس "شیخ داود مصری" تذکره را تألیف نموده و مؤلّف اختیارات بدیعی بعضی را به فارسی نقل کرده و بعد از آن "حکیم علی گیلانی" شارح قانون بسطی در ادویه مفرده بدون تحقیق داده و تا این زمان که سنة الف و ثمانین است به نظر نمیرسد که به لغت فارسی کتابی مبسوط تألیف شده باشد.
پشتیبانی :
rahmatansari@yahoo.com
همراه : 09123382295
یکصد عدد مفردات گیاهی ، معدنی ، حیوانی با فرمت آر تی اف وورد با برداشت از کتاب تحفه مومن