نوع فایل: word
قابل ویرایش 30 صفحه
مقدمه:
پژوهش حاضر با هدف بیان مفهوم و سازوکارهاى تحقق عدالت اجتماعى تدوین شده است. در این پژوهش، نخست مفهوم عدالت ذیل چهار بُعد مورد بررسى قرار گرفته است تا تصویرى ملموستر از عدالت حاصل آید و سپس سازوکارهاى تحقق عدالت اجتماعى با هدف تحقق ابعاد تعریف شده براى عدالت، علاوه بر سطح کارگزاران، در عرصههاى سیاسى، اقتصادى و فرهنگى بحث شده است.
واژههاى کلیدى: عدالت، برابرى، توازن، قانونمندى، عدالت سیاسى، اقتصادى و فرهنگى.
اجراى احکام و اصول سیاسى اسلام، هدف اصلى نظریهپردازىهاى سیاسى است. تأملات نظرى درباره مفاهیمى چون عدالت، آزادى، برابرى، جامعه مدنى و ... هنگامى مورد قبول و مؤثر واقع مىشود که با در نظر گرفتن شرایط اجتماعى، فرهنگى، سیاسى و اقتصادى جامعه، زمینههاى اجرا و عملى شدن بیشترى براى آنها فراهم شود. بىتردید، هدف از تولید علم و نظریهپردازى در جامعه کنونى ایران، رفع مشکلات نظرى براى شفاف شدن مسیر عمل است. پژوهش حاضر نیز به بیان شاخصها و ابعاد عینىتر عدالت اجتماعى براى بالا بردن توان عملى و اجرایى آن در جامعه مىپردازد. وقتى تصویر ذهنى کارگزاران از عدالت اجتماعى شفافتر گردد، مىتوان به تحقق عدالت در جامعه امیدوار شد.
در این پژوهش نخست به ابعاد، مؤلفهها و شاخصهاى عدالت اجتماعى اشاره شده است و در ادامه، سازوکارهایى که به تحقق این ابعاد یارى مىرسانند، در سه بُعد سیاسى، اقتصادى و فرهنگى مورد بررسى قرار گرفتهاند. عدالت فردى و شخصى نیز به عنوان بُعدى مجزا در کنار سه بُعد فوق مطرح شده است، گر چه مىتوان آن را در ذیل عدالت فرهنگى، سیاسى و اقتصادى نیز بیان کرد.
در مورد عدالت اجتماعى پژوهشهاى بسیارى صورت گرفته و هر اندیشمندى به اقتضاى بحث خود تعریفى از آن را ارایه داده است، با این حال هر تعریف تنها گوشهاى از مفهوم عدالت را روشن مىکند. نگارنده با توجه به این مسئله، سعى کرده به ابعادى از عدالت که به نظر مىرسد در نیل به مفهومى روشنتر و کاملتر از عدالت یارى مىرساند، اشاره نماید.
فهرست مطالب:
مفهوم و ابعاد عدالت اجتماعى
برابرى و مساوات
قانونمندى
اعطاى حقوق
توازن
سازوکارهاى تحقق عدالت اجتماعى
وجود عدالت در کارگزاران
سازو کارهاى سیاسى
مشارکت سیاسى
گزینش سیاسى
امنیت
سازوکارهاى اقتصادى
اقدامات دولت براى تحقق عدالت اقتصادى
مشارکت اقتصادى مردم در تأمین عدالت اقتصادى
سازوکارهاى فرهنگى
پىنوشتها
منابع ومأخذ:
-1 دانش آموخته حوزه علمیه قم و فارغ التحصیل رشته علوم سیاسى.
-2على آقا بخشى، فرهنگ علوم سیاسى (تهران: مرکز اطلاعات و مدارک علمى ایران، 1375) ص 128.
-3 مرتضى، مطهرى، وحى و نبوت (تهران: صدرا، 1374) ص 127.
-4تحف العقول، ص 368، به نقل از: مرتضى مطهرى، بیست گفتار (تهران: صدرا، 1374) ص 118.
-5ارسطو، سیاست (تهران: انتشارات آموزش انقلاب اسلامى و شرکت سهامى، 1371) ص 122.
-6 مرتضى مطهرى، پیشین، ص 128.
-7 سید محمد خامنهاى، ریشهها و مفهوم عدالت در فقه و حقوق اسلام، در این مأخذ: عدالت در روابط بین الملل و بین ادیان از دیدگاه اندیشمندان مسلمان و مسیحى، تهیه کننده: سید عبدالمجید میردامادى، ج 1 (تهران: انتشارات بین المللى الهدى، 1374) ص 31.
-8 محمدتقى جعفرى، ترجمه و تفسیر نهج البلاغه، ج 3 (تهران: دفتر نشر فرهنگ اسلامى، 1358) ص 255.
-9حسین توسلى، «فلسفه حق در اندیشه سیاسى آیةاللَّه مطهرى»، فصلنامه علوم سیاسى، سال چهارم، ش 13، بهار 1380، ص 181.
-10 محمد بهشتى، حق و باطل از دیدگاه قرآن (تهران: بقعه، 1378) ص 21.
-11مرتضى مطهرى، مجموعه آثار (تهران: صدرا، 1375) ص 78.
-13سید محمد خامنهاى، پیشین، ص 30.
-14محمدحسین جمشیدى، اندیشه سیاسى شهید رابع امام سید محمدباقر صدر (تهران: مؤسسه چاپ و انتشارات وزارت امور خارجه، 1377) ص 255.
-15سید محمد خامنهاى، پیشین، ص 31.
16 -خواجه نصیرالدین طوسى، اخلاق ناصرى، تصحیح و توضیح از: مجتبى مینوى و علیرضا حیدرى (تهران: شرکت سهامى انتشارات خوارزمى، 1369) ص 115 - 116.
نهج البلاغه، ترجمه عبدالحمید آیتى (تهران: دفتر نشر فرهنگ اسلامى، 1377) خطبه 86، ص 173.
18-مایکل راش، جامعه و سیاست، مقدمهاى بر جامعهشناسى سیاسى، ترجمه منوچهر صبورى (تهران: سمت، 1377) ص 123.
19-گابریل آلموند و دیگران، چارچوبى نظرى براى بررسى سیاست تطبیقى، ترجمه علیرضا طیب (تهران: مرکز آموزش مدیریت دولتى، 1376) ص 91 - 92.
20-نهج البلاغه، ترجمه عبدالحمید آیتى (تهران: دفتر نشر فرهنگ اسلامى، 1378) نامه 50 .
21- محمدتقى جعفرى، مجموعه مقالات «حاکمیت خداوندى» (تهران: مجمع جهانى اهل بیت، 1377) ص 171.
22-براى نمونه، مىتوان به آیاتى از قرآن اشاره کرد: شورا (42) آیه 38؛ آل عمران (3) آیه 159 و حجرات (49) آیه 13. در زمینه نصیحت ائمه مسلمین نیز، ر.ک: نهج البلاغه، خطبه 207.
23-مایکل راش، پیشین، ص 144.
24-قربانعلى درى نجف آبادى، «نگاهى به امنیت از منظر امیر مؤمنانعلیه السلام»، حکومت اسلامى، سال پنجم، ش 4، زمستان 1379، ص 282.
25-بارى بوزان، مردم، دولتها، هراس، ترجمه پژوهشکده مطالعات راهبردى (تهران: پژوهشکده مطالعات راهبردى، 1378).
26-احمد امیدوار، امنیت - امنیت ملى، ابعاد نظرى و راهبردهاى عملى (مقالاتى در مورد امنیت ملى و نقش نیروهاى انتظامى) (تهران: سازمان عقیدتى سیاسى ناجا، 1379) ص 78 و 79.
27- بارى بوزان، پیشین، ص 61.
28-محمدباقر صدر، اقتصاد ما، ترجمه اسپهبدى (تهران: انتشارات اسلامى، 1360) ج 2، ص 286.
29-همان، ص 290.
30-احمد ساعى، مسائل سیاسى - اقتصادى جهان سوم (تهران: سمت) ص 88 .
31-محمد بهشتى، اقتصاد اسلامى (تهران: دفتر نشر فرهنگ اسلامى، 1362) ص 140 - 141.
32-همان، ص 150.
33-مهدى طالب، تأمین اجتماعى (تهران: بنیاد فرهنگى رضوى، 1368) ص 44.
34-همان، ص 41.
35-همان، ص 27.
36- همان، ص 218.
37- محمدباقر صدر، پیشین، ص 293.
38-همان، ص 297.
39-همان، ص 308.
40-همان، ص 166.
41-محمد بهشتى، پیشین، ص 121.
42-محمدباقر صدر، پیشین، ص 273.
43-همان، ج 1.
44-همان، ص 337.
45-محمد بهشتى، پیشین، ص 106.
46- آنتونى گیدنز، جامعهشناسى، ترجمه منوچهر صبورى، چاپ اول (تهران: نشر نى، 1372) ص 36.
47- على شریعتمدارى، روانشناسى تربیتى (تهران: امیرکبیر، 1375) ص 210 - 211.
48-عبدالرحمن عالم، بنیادهاى علم سیاست (تهران: نشر نى، 1375) ص 118.
49-علیرضا صدرا، «ویژگىهاى فقه سیاسى شیعه»، فصلنامه علوم سیاسى، سال چهارم، ش 14، تابستان 1380، ص 39.
50-حسین بشیریه، جامعهشناسى سیاسى (تهران: نشر نى، 1376) ص 222.
51-سید محمد خاتمى، «اقتراح درباره فرهنگ سیاسى»، نقد و نظر، سال دوم، ش 3 و 4، تابستان و پاییز 1375، ص 14 - 15.
پروژه اجراى احکام و اصول سیاسى اسلام. doc