فایل شرح وظایف کلی شورای دانش آموزی مدارس

اختصاصی از یاری فایل فایل شرح وظایف کلی شورای دانش آموزی مدارس دانلود با لینک مستقیم و پر سرعت .

شرح وظایف کلی شورای دانش آموزی مدارس

فرمت فایل: ورد

تعداد صفحات: 3

قسمتی ازمتن

)  بررسی چگونگی  مشارکت دانش مشارکت دانش آموزان در فعالیت های آموزشی و پرورشی و اجرایی و ارائه پیشنهاد به شورای مدرسه

2)  همکاری با مسئولین مدرسه در فعال سازی تشکل های دانش آموزی از قبیل بسیج دانش آموزی – انجمن اسلامی و تشکل های دانش آموزی

3)      همکاری در برنامه ریزی و اجرای مناسبتهای گوناگون

4)     همکاری در برنامه ریزی و اداره نشریه مدرسه

دانلود شرح وظایف مدیریت بودجه

اختصاصی از یاری فایل دانلود شرح وظایف مدیریت بودجه دانلود با لینک مستقیم و پر سرعت .

لینک دانلود و خرید پایین توضیحات

فرمت فایل word  و قابل ویرایش و پرینت

تعداد صفحات: 12

فهرست صفحه

شرح وظایف مدیریت بودجه ، تشکیلات و منابع انسانی 1

شرح وظایف کارشناسان 3

 کارشناس برنامه ریزی بودجه عمرانی 5

کارشناس برنامه ریزی بودجه درآمد اختصاصی 7

پیش بینی و برآورد درآمد اختصاصی دانشگاه 8

 کارشناس بهبود روشها 8

کارشناس آمار و اطلاعات 9

 کارشناس تشکیلات 10

کارشناس آموزش و برنامه ریزی نیروی انسانی 11

شرح وظایف مدیریت بودجه ، تشکیلات و منابع انسانی

_ تهیه و تنظیم بودجه (جاری ، عمرانی ، تملک دارائیهای سرمایه ای و ... ) دانشگاه با همکاری واحدهای ذیربط .

_ بررسی بودجه پیشنهادی واحدهای مختلف و تلفیق و هماهنگی بودجه پیشنهادی در چارچوب اهداف و ضوابط دانشگاه .

_ تهیه و تنظیم موافقت نامه های لازم پس از تصویب و ابلاغ بودجه براساس برنامه ها و فعالیت ها .

_ ابلاغ بودجه مصوب به واحدهای دانشگاه و نظارت بر نحوه مصرف اعتبارات در قالب برنامه ها و فعالیت ها با همکاری مدیریت مالی .

_ پیش بینی اعتبارات ارزی دانشگاه به منظور ماموریتهای علمی و ... و تامین تجهیزات ، لوازم ، کتب و نشریات موردنیاز .

_ تهیه و تدوین برنامه نیروی انسانی با توجه به سیاستها و برنامه های میان مدت و بلند مدت دانشگاه و ملحوظ داشتن وضعیت عرضه و تقاضا ( ورود و خروج ) نیروی انسانی و پیشنهاد به مراجع ذیربط جهت تصویب .

_ انجام بررسی های ساختاری در رابطه با وضعیت واحدهای سازمانی دانشگاه و نحوه سازماندهی پست های سازمانی با توجه به نیازها و برنامه های آتی و پیشنهاد طرح های ساختاری موثر و کارآمد جهت تصویب به مراجع ذیربط .

_ مطالعه و بررسی مستمر شرح ماموریتها و وظایف واحدها و پست های سازمانی به منظور ایجاد تعادل ، تناسب و توازن تشکیلاتی و توسعه و غنی سازی مشاغل .

_ تهیه و تدوین دستور العملها و آیین نامه های مرتبط با نیروی انسانی ( انتخاب و انتصاب ، تشویق و تنبیه و ..) و پیشنهاد به مراجع ذی صلاح جهت تصویب با همکاری و مشارکت مدیریت امور کارکنان و رفاه .

_ مستند سازی فرآیندها و روش های انجام کار و تجزیه و تحلیل آنها به منظور بهبود مستمر فرآیندهای کاری .

_  کارسنجی و زمان سنجی وظایف و فعالی تهای پس تهای سازمانی به منظور تهیه استاندارد نیروی انسانی مورد نیاز و پیشنهاد به مراجع مافوق.

_ تجزیه و تحلیل مشاغل غیرهیات علمی موجود دانشگاه و تهیه و تدوین شرح مشاغل و شرایط احراز آنها.

_ طراحی مسیر شغلی و برنام هریزی کار راه ههای شغلی کارکنان.

_ انجام کلیه امور مربوط به نیازسنجی، برنامه ریزی و ارزشیابی آموزش کارکنان غیرهیات علمی.

_ نظارت بر نحوه برگزاری و اجرای دور ههای آموزشی کارکنان توسط مراکز و موسسات آموزشی.

_  برنامه ریزی به منظور شناسایی نیازهای آموزشی و توانمند سازی کارکنان و مدیران دانشگاه.

_  مطالعه و بررسی رویکردهای ارزشیابی عملکرد کارکنان و تهیه طر حهای مناسب ارزشیابی عملکرد با توجه به شرایط دانشگاه با همکاری مدیریت امور کارکنان و رفاه.

_  بررسی و مطالعه وضعیت استقرار فیزیکی نیروی انسانی و تجهیزات و پیشنهاد آرایش مناسب جا و مکان

_  بررسی و مطالعه نظا مهای جبران خدمت (حقوق و مزایا) کارکنان و تهیه و تدوین طرح مناسب در این رابطه با همکاری مدیریتهای ذیربط.

_ ایجاد و بهنگام سازی سیستم اطلاعات منابع انسانی،مالی ،فنی و....

_  تجزیه و تحلیل آمار و اطلاعات واصله از واحدهای ذیربط و تهیه گزارشهای(کمی _ تحلیلی   موردی و دورهای لازم جهت ارائه به مسئولین ذیربط.

_ همکاری در اجرای طرح طبقه بندی مشاغل کارکنان با مدیریت امور کارکنان و رفاه.

_ مطالعه و بررسی رویکردهای نوین مدیریتی و تطبیق آنها با شرایط دانشگاه به منظور بومی سازی و استقرار.

 شرح وظایف کارشناسان :

  کارشناس برنامه ریزی بودجه جاری :

-         ارتباط مستمر با کارشناسان  بودجه وزارت متبوع و سازمان مدیریت

-         ارتباط مستمر از طریق شبکه با اداره اعتبارات و امور مالی

-         شرکت در دوره های بودجه برای به روز شدن اطلاعات

مقاله درباره وظایف فرشتگان

اختصاصی از یاری فایل مقاله درباره وظایف فرشتگان دانلود با لینک مستقیم و پر سرعت .

لینک دانلود و خرید پایین توضیحات

فرمت فایل word  و قابل ویرایش و پرینت

تعداد صفحات: 7

وظایف فرشتگان

در نظام طولی جهان، ذات حق در رأس همه موجودات قرار دارد و ملائکه، مجریان فرمان او هستند، بین خود ملائکه نیز سلسله مراتب محقق است: بعضی ریاست و فرماندهی دارند و بعضی از اعوان و انصار بشمار می روند، میکائیل فرشته مأمور ارزاق، و عزرائیل ملک موت و موکل بر قبض ارواح است، و برای هر یک از آن دو، اعوان و یارانی نیز وجود دارد، هر ملکی پستی مشخص و جایی معین دارد: «و ما منا الا له مقام معلوم؛ هر یک از ما فرشتگان، مقام معینی داریم» (الصافات / 164».

نسبت خدا به موجودات، نسبت آفریدن و ایجاد کردن و تکوین است. تشکیلات و دستگاه او را مانند تشکیلات اجتماعی و روابط قراردادی که در اجتماع بشر دائر است، نباید پنداشت. قرآن کریم تدبیر خلقت را گاهی به خداوند نسبت می دهد و گاهی به فرشتگان. گاه می فرماید: «یدبر الامر من السماء الی الارض؛ خدا امر را از آسمان به زمین تدبیر می کند و می فرستد» (سجده/5) و گاه می فرماید: «فالمدبرات امرا؛ قسم به فرشتگان تدبیر کننده امر» (نازعات/5). گاهی قبض و دریافت نفوس انسانهایی را که می میرند به فرشتگان نسبت می دهد و گاهی به فرشته خاص مرگ. گاهی وحی را به یک فرشته نسبت می دهد: «نزل به به الروح الامین* علی قلبک؛ روح الامین (جبرئیل ) قرآن را بر قلب تو فرود آورد» (شعراء/ 194-193) و گاهی آن را به ذات اقدس احدیت: «انا نحن نزلنا علیک القرآن تنزیلا؛ ما خود قرآن را بر تو نازل کرده ایم» (دهر/23). این موارد گویای این معنی است که کار خداوند نظام و ترتیب دارد.

در سوره فاطر آیات 1 تا 2 در مورد اوصاف و ویژگیهای فرشتگان می فرماید: «الْحَمْدُ لِلَّهِ فاطِرِ السَّماواتِ وَ الْأَرْضِ جاعِلِ الْمَلائِکَةِ رُسُلاً أُولِی أَجْنِحَةٍ مَثْنى وَ ثُلاثَ وَ رُباعَ یَزِیدُ فِی الْخَلْقِ ما یَشاءُ إِنَّ اللَّهَ عَلى کُلِّ شَیْ ءٍ قَدِیرٌ * ما یَفْتَحِ اللَّهُ لِلنَّاسِ مِنْ رَحْمَةٍ فَلا مُمْسِکَ لَها وَ ما یُمْسِکْ فَلا مُرْسِلَ لَهُ مِنْ بَعْدِهِ وَ هُوَ الْعَزِیزُ الْحَکِیمُ؛ ستایش مخصوص خداوندى است که آفریننده آسمانها و زمین است، خداوندى که فرشتگان را رسولانى قرار داد که صاحب بالهاى دو گانه و سه گانه و چهارگانه اند او هر چه بخواهد در آفرینش مى افزاید، او بر هر چیزى قادر است. خداوند هر رحمتى را به روى مردم بگشاید کسى نمى تواند جلو آن را بگیرد، و هر چه را امساک کند کسى غیر از او قادر به فرستادن آن نیست، و او عزیز و حکیم است. از آنجا که تدبیر این عالم از سوى پروردگار- به حکم اینکه عالم، عالم اسباب است- بر عهده فرشتگان گذارده شده، بلافاصله از آفرینش آنها و قدرتهاى عظیمى که پروردگار در اختیارشان گذارده سخن مى گوید. خداوندى که فرشتگان را رسولانى قرار داد که داراى بالهاى دو گانه و سه گانه و چهارگانه اند. سپس مى افزاید: خداوند هر چه بخواهد در آفرینش مى افزاید چرا که او بر هر چیزى قادر و توانا است.

در اینجا سه سؤال مطرح است. نخست اینکه رسالت ملائکه و فرشتگان که در آیه فوق آمده در چه چیز است؟ آیا رسالت تشریعى است؟ یعنى همان پیام آوردن از سوى خدا براى انبیا، یا رسالت تکوینى است؟ یعنى به عهده گرفتن ماموریتهاى مختلف در جهان آفرینش، چنان که در بحث نکات به آن اشاره خواهد شد، و یا هر دو جهت است؟ با توجه به اینکه در جمله قبل سخن از آفرینش آسمانها و زمین بود، و در جمله مورد بحث سخن از بالهاى متعدد فرشتگان است که نشانه هاى قدرت آنهاست، و نیز با توجه به اینکه عنوان رسالت را براى همه فرشتگان قائل شده (توجه داشته باشید که الملائکه جمعى است که با الف و لام همراه است و معنى عموم مى دهد) چنین به نظر مى رسد که رسالت در اینجا در معنى وسیع و گسترده اى به کار رفته که هم رسالت تشریعى را شامل مى شود و هم رسالت تکوینى را.

اطلاق رسالت بر رسالت تشریعى و آوردن پیام وحى به انبیاء در قرآن فراوان است، ولى اطلاق آن بر رسالت تکوینى نیز کم نیست. در آیه 21 سوره یونس مى خوانیم: «ان ارسلنا یکتبون ما تمکرون؛ رسولان ما (فرشتگان ما) مکرهاى شما را مى نویسند» و در آیه 61 انعام مى خوانیم: «حَتَّى إِذا جاءَ أَحَدَکُمُ الْمَوْتُ تَوَفَّتْهُ رُسُلُنا؛ تا زمانى که مرگ یکى از شما فرا رسد رسولان ما قبض روح او مى کنند». در آیه 31 سوره عنکبوت در مورد فرشتگانى که مامور در هم کوبیدن سرزمین قوم لوط بودند آمده است: «و لما جاءت رُسُلُنا إِبْراهِیمَ بِالْبُشْرى قالُوا إِنَّا مُهْلِکُوا أَهْلِ هذِهِ الْقَرْیَةِ إِنَّ أَهْلَها کانُوا ظالِمِینَ؛ هنگامى که رسولان ما نزد ابراهیم آمدند گفتند ما اهل این آبادى را هلاک خواهیم کرد چرا که مردمى ستمگرند». در آیات دیگر قرآن نیز مى بینیم ماموریتهاى مختلفى بر عهده فرشتگان گذاشته شده که رسالتهاى آنها محسوب مى شود. بنا بر این رسالت مفهوم وسیعى دارد.

دیگر اینکه منظور از بالهاى فرشتگان آن هم بالهاى دو گانه و سه گانه و چهار گانه چیست؟ بعید نیست منظور از بال و پر در اینجا قدرت جولان و توانایى بر فعالیت بوده باشد که بعضى از آنها نسبت به بعضى برتر و داراى توانایى بیشترند و به همین جهت براى آنها سلسله مراتب در بالها قائل شده که بعضى داراى چهار بال (مثنى- دو دو) و بعضى داراى شش بال و بعضى داراى هشت بالند. اجنحه جمع جناح (بر وزن جمال) به معنى بال پرندگان است که همانند دست براى انسان مى باشد، و از آنجا که بال وسیله نقل و انتقال پرندگان و حرکت و فعالیت آنها است گاهى این کلمه در فارسى یا در عربى به عنوان کنایه از وسیله حرکت و اعمال قدرت و توانایى به کار مى رود، مثلا گفته مى شود فلان کس بال و پرش سوخته شد کنایه از اینکه نیروى حرکت و توانایى از او سلب گردید، یا فلان کس را زیر بال و پر خود گرفت، یا انسان باید با دو بال علم و عمل پرواز کند، و امثال این تعبیرات که همگى بیانگر معنى کنایى این کلمه است.

در موارد دیگر نیز تعبیراتى مانند عرش و کرسى و لوح و قلم دیده مى شود که معمولا توجه به مفاهیم معنوى آنها است نه جسم مادى آن. البته بدون قرینه نمى توان الفاظ قرآنى را بر غیر معانى ظاهرى آنها حمل کرد، اما در آنجا که پاى قرائن روشن در کار است مشکلى ایجاد نمى شود. در بعضى از روایات آمده است: جبرئیل (پیک وحى خداوند) ششصد بال دارد! و هنگامى که با این حالت پیامبر اسلام (ص) را ملاقات کرد ما بین زمین و آسمان را پر کرده بود!. یا اینکه خداوند فرشته اى دارد که ما بین نرمى گوش او تا چشمش به اندازه پانصد سال راه به وسیله پرنده اى (تیز پرواز) است! . یا اینکه در نهج البلاغه هنگامى که سخن از عظمت فرشتگان پروردگار در میان است، مى فرماید: «و منهم الثابتة فى الارضین السفلى اقدامهم، و المارقة من السماء العلیا اعناقهم، و الخارجة من الاقطار ارکانهم، و المناسبة لقوائم العرش اکتافهم؛ بعضى از فرشتگان چنان عظمت دارند که پاهایشان در طبقات پائین زمین ثابت است و گردنشان از آسمان برین برتر، ارکان وجودشان از اقطار جهان بیرون رفته و شانه هایشان براى حمل عرش پروردگار متناسب است!» (نهج البلاغه /خطبه 1).

پیدا است که این گونه تعبیرات را بر جنبه هاى جسمانى مادى نمى توان حمل کرد، بلکه بیانگر عظمت معنوى و ابعاد قدرت آنها است. اصولا مى دانیم بال تنها براى حرکت در جو زمین به کار مى خورد، چرا که اطراف کره زمین را هواى فشرده گرفته، و پرندگان به وسیله بالشان روى امواج هوا قرار مى گیرند و مى توانند بالا و پائین بروند، ولى از محیط جو زمین که خارج شویم در آنجا که هوا نیست بال کوچکترین تاثیرى براى حرکت ندارد، و از این نظیر درست مانند سائر اعضاء مى باشد. از این گذشته فرشته اى که پاهاى او در اعماق زمین و سر او از برترین آسمان بالاتر است نیازى به پرواز جسمانى ندارد! باید بدانیم که بال و پر آنها وسیله فعالیت و حرکت و قدرت است که قرائن فوق براى این هدف به قدر کافى گویا است، همانگونه که عرش و کرسى گرچه به معنى تختهاى پایه بلند و پایه کوتاه است اما مسلما منظور از آن قدرت پروردگار در ابعاد مختلف جهان مى باشد.

سومین سؤال این است که آیا جمله «یَزِیدُ فِی الْخَلْقِ ما یَشاءُ؛ هر چه بخواهد بر آفرینش خود مى افزاید اشاره به افزایش بال و پر فرشتگان است، آن گونه که بعضى از مفسران گفته اند؟ و یا معنى وسیعى دارد که هم آن را شامل مى شود و هم سایر افزایشهایى که در آفرینش موجودات صورت مى گیرد؟ مطلق بودن جمله از یک سو، و بعضى از روایات اسلامى که در تفسیر آیات فوق وارد شده از سوى دیگر نشان مى دهد که معنى دوم مناسبتر است. از جمله در حدیثى از پیامبر گرامى اسلام (ص) آمده است که در تفسیر این جمله فرمود: «هو الوجه الحسن، و الصوت الحسن، و الشعر الحسن»: منظور صورت زیبا و صداى زیبا و موى زیبا است!. بعد از بیان خالقیت پروردگار و رسالت فرشتگان که واسطه فیض اند سخن از رحمت او به میان مى آورد که زیربناى تمام عالم هستى است، مى فرماید: آنچه را خداوند از رحمت براى مردم بگشاید کسى نمى تواند جلو آن را بگیرد و آنچه را باز دارد و امساک کند کسى بعد از او قادر به

مقاله درباره وظایف فرشتگان به غیر از خفاظت از انسان ها

اختصاصی از یاری فایل مقاله درباره وظایف فرشتگان به غیر از خفاظت از انسان ها دانلود با لینک مستقیم و پر سرعت .

لینک پرداخت و دانلود در "پایین مطلب"

 فرمت فایل: word (قابل ویرایش و آماده پرینت)

 تعداد صفحات:7

وظایف فرشتگان به غیر از خفاظت از انسان ها

در قرآن مجید از ملائکه فراوان یاد شده است. آیات زیادى از قرآن درباره صفات، ویژگیها، مأموریتها و وظائف فرشتگان سخن مى گوید، حتى قرآن، ایمان به ملائکه را در ردیف ایمان به خدا و انبیاء و کتب آسمانى قرار داده است و این دلیل بر اهمیت بنیادى این مساله است: «آمن الرسول بما أنزل إلیه من ربه و المؤمنون کل آمن بالله و ملائکته و کتبه و رسله؛ پیامبر اسلام به آنچه از سوى پروردگارش بر او نازل شده ایمان آورده، و مؤمنان نیز به خدا و فرشتگان او و کتابها و رسولانش همگى ایمان دارند» (بقره/ 285). بدون شک وجود فرشتگان از امور غیبیه اى است که براى اثبات آن با این صفات و ویژگیها راهى جز ادله نقلیه نیست، و به حکم ایمان به غیب آنها را باید پذیرفت. خداوند در سوره فاطر آیات 1 تا 2 در مورد اوصاف و ویژگیهای فرشتگان می فرماید: «الحمد لله فاطر السماوات و الأرض جاعل الملائکة رسلا أولی أجنحة مثنى و ثلاث و رباع یزید فی الخلق ما یشاء إن الله على کل شیء قدیر* ما یفتح الله للناس من رحمة فلا ممسک لها و ما یمسک فلا مرسل له من بعده و هو العزیز الحکیم؛ ستایش مخصوص خداوندى است که آفریننده آسمانها و زمین است، خداوندى که فرشتگان را رسولانى قرار داد که صاحب بالهاى دو گانه و سه گانه و چهارگانه اند. او هر چه بخواهد در آفرینش مى افزاید، او بر هر چیزى قادر است. خداوند هر رحمتى را به روى مردم بگشاید کسى نمى تواند جلو آن را بگیرد، و هر چه را امساک کند کسى غیر از او قادر به فرستادن آن نیست، و او عزیز و حکیم است

»قرآن مجید روی هم رفته ویژگیهاى آنها را چنین مى شمرد:

1- فرشتگان موجوداتى عاقل و با شعورند و بندگان گرامى خدا هستند؛ («بل عباد مکرمون»انبیاء/ 26).
2- آنها سر بر فرمان خدا دارند و هرگز معصیت او نمى کنند؛ («لا یسبقونه بالقول و هم بأمره یعملون» انبیاء/ 27).
3- آنها وظائف مهم و بسیار متنوعى از سوى خداوند بر عهده دارند.

4- آنها پیوسته مشغول تسبیح و تقدیس خداوند هستند، چنان که در آیه 5 سوره شورى مى خوانیم: «و الملائکة یسبحون بحمد ربهم و یستغفرون لمن فی الأرض؛ فرشتگان تسبیح و حمد پروردگار خود را بجا مى آورند و براى کسانى که در زمین هستند استغفار مى کنند»

5- با این حال انسان به حسب استعداد تکامل از آنها برتر و والاتر است تا آنجا که همه فرشتگان بدون استثناء به خاطر آفرینش آدم به سجده افتادند و آدم معلم آنها گشت (آیات 30- 34 سوره بقره).
6- آنها گاه به صورت انسان در مى آیند و بر انبیاء و حتى غیرانبیاء ظاهر مى شوند چنان که در سوره مریم مى خوانیم: فرشته بزرگ الهى به صورت انسان موزون بر مریم ظاهر شد («فأرسلنا إلیها روحنا فتمثل لها بشرا سویا» مریم/ 17). در جاى دیگر به صورت انسانهایى بر ابراهیم و بر لوط ظاهر شدند (هود/ 69 و 77).
حتى از ذیل این آیات استفاده مى شود که قوم لوط نیز آنها را در همان اشکال موزون انسانى دیدند (هود/ 78). آیا ظهور در چهره انسان، یک واقعیت عینى است؟ یا به صورت تمثل و تصرف در قوه ادراک؟ ظاهر آیات قرآن معنى اول است، هر چند بعضى از مفسران بزرگ معنى دوم را برگزیده اند.
7- از روایات اسلامى استفاده مى شود که تعداد آنها بقدرى زیاد است که به هیچ وجه قابل مقایسه با انسان نیست چنان که در روایتى از امام صادق علیه السلام مى خوانیم: هنگامى که از آن حضرت پرسیدند آیا عدد فرشتگان بیشترند یا انسانها؟ فرمود:" سوگند به خدایى که جانم به دست او است فرشتگان خدا در آسمانها بیشترند از عدد ذرات خاکهاى زمین، و در آسمان جاى پایى نیست مگر اینکه در آنجا فرشته اى تسبیح و تقدیس خدا مى کند." (بحار الانوار جلد 59 صفحه 176 حدیث 7.)

مقاله وظایف دال و معیارهای گزینش مسئولین طبقات مختلف اجتماع از دیدگاه نهج البلاغه

اختصاصی از یاری فایل مقاله وظایف دال و معیارهای گزینش مسئولین طبقات مختلف اجتماع از دیدگاه نهج البلاغه دانلود با لینک مستقیم و پر سرعت .

این محصول در قالب ورد و قابل ویرایش در 135 صفحه می باشد.

 فهرست

چکیده:   ۱
مقدمه :   ۴
بخش اول :   ۶
کلیات بخش   ۶
الف : توضیح واژه های کلیدی   ۶
فصل دوم   ۸
معرفی نهج البلاغه فیض الاسلام   ۸
بخش دوم :   ۱۱
فصل اول : اساسی ترین اهداف و وظایف حکومت اسلامی‌   ۱۱
فصل دوم : صفات و مشخصات والیان   ۱۳
فصل سوم : وظایف کلی والیان در برابر مردم   ۱۴
خطوط اصلی وظایف :   ۱۴
بخش دوم   ۲۰
خواص و مشخصات ایشان و وظایف والی در ارتباط با آنان   ۲۰
وظایف والیان در قبال عیوب مردم :   ۲۱
فصل چهارم : وزرا و مشاوران حکومت   ۲۲
فصل پنجم : حقوق ملت   ۲۵
اصول کلی :   ۲۵
شناخت طبقات جامعه :    ۲۷
اهداف و مأموریت های ارتش اسلامی‌:   ۲۸
نیاز طبقات جامعه به یکدیگر :   ۲۸
وظایف والی در ادای حقوق طبقات جامعه :   ۲۹
فصل ششم – ارتش اسلامی‌و انتخاب فرماندهان   ۳۰
انتخاب فرماندهان ارتش :   ۳۰
وظایف والی نسبت به ارتش و فرماندهان :   ۳۱
مشخصات عالی ترین فرماندهان ارتش :   ۳۲
فصل هفتم : وظایف متقابل والی و مردم   ۳۲
فصل هشتم : مرجع اصلی حل اختلافات   ۳۴
فصل نهم : قاضیان عدالت   ۳۵
نحوة تعیین و صفات قاضیات :   ۳۵
وظایف والی نسبت به قاضیان :   ۳۷
فصل دهم : کارمندان و کارگزاران دولت    ۴۱
طریقة انتخاب و صفات کارمندان و کارگزاران دولت :   ۴۱
وظیفة والی نسبت به کارمندان و کارگزاران :   ۴۲
فصل یازدهم : بازرسی و بازرسان کشور   ۴۲
فصل دوازدهم : مالیات ، بیت المال و مالیات دهندگان   ۴۷
طریقة گرفتن بیت المال   ۴۹
حفظ و نگهداری بیت المال   ۵۳
موارد مصرف بیت المال   ۵۴
تقسیم عادلانه بیت المال   ۵۵
خیانت در بیت المال   ۵۸
فصل سیزدهم : دبیران و نویسندگان امور دولتی و کشوری ( وزیران و مشاوران عالی رتبه )    ۶۲
مجریان امور اقتصادی :   ۶۴
نظارت مستقیم دولت بر حسن جریان اقتصاد کشور :   ۶۵
محرومان جامعه :   ۶۶
وظایف والی نسبت به محرومان :   ۶۶
فصل شانزدهم : دادرسی مستقیم مردم در مقابل والی   ۷۱
فصل هفدهم : وظایفی که والی شخصاً عهده دار آنهاست   ۷۳
فصل هجدهم : نظارت مستقیم والی و زمامدار بر مسائل جاری مملکت   ۷۴
فصل نوزدهم : والی وخاندان و نزدیکان او   ۷۶
فصل بیستم : وظیفة والی در قبال اتهاماتی که به او نسبت می‌دهند   ۷۷
فصل بیست و یکم : قراردادها و پیمانهای صلح   ۷۸
خطوط اصلی پیمانها :   ۷۸
پیمانهای صلح :   ۷۸
فصل بیست و دوم : خطوط اصلی وظایف فردی و اجتماعی والی   ۸۱
فصل بیست و سوم : دعا و طلب عدالت و شهادت   ۸۵
بخش سوم :   ۸۶
فصل اول : معیارهای گزینش قرآنی   ۸۶
فصل دوم: چهارده ویژگی عمده مدیران و فرماندهان   ۸۸
۱ – ایمان به هدف   ۸۸
۲  و ۳ – « علم » و « قدرت »   ۹۱
۴ – امانت و درستکاری   ۹۴
۵ – صداقت و راستی   ۱۰۰
۶ – حسن سابقه   ۱۰۲
۷ – وراثت صالحه   ۱۰۴
۸ – سعه صدر   ۱۰۷
۹ – دلسوزی و عشق به کار   ۱۰۹
۱۰ – تجربه و آزمودگی   ۱۱۱
۱۱ –  شجاعت و قاطعیت   ۱۱۲
۱۲ – عدالت و دادگری   ۱۱۵
۱۳ – پایگاه مردمی‌   ۱۱۸
۱۴ – پای بند بودن به اصول و ضوابط   ۱۲۰
فصل سوم : ویژگیهای پنجگانه فرمانده بزرگ اسلام   ۱۲۴
نتیجه گیری :   ۱۲۹
فهرست منابع :   ۱۳۱

چکیده:

از آنجا که بعد از رسول خدا (ص) از جمع ائمه معصومین (ع) تنها حضرت علی (ع) موفق به تشکیل حکومت اسلامی‌شده است لذا این حکومت نمونه و سرمشق خوب برای همه عدالت خواهان و مدعیان حکومت دینی است تا با اقتدا به آن امام همام بتوانند حداقل در راه آن حضرت هر چند اندک حرکت کنند چرا که ایشان خود فرموده اند « که عمل کردن مانند من ممکن نیست » اما حرکت در مسیر ایشان آرزوی است که بر دل هر عدالت خواهی نقش بسته است لذا در این مقاله تلاش شده است با بهره برداری اندک از آیات کریم قرآن و با اتکای بیشتر بر فرمایشات مولا و اشاره کوتاهی به اساسی ترین اهداف و وظایف حکومت اسلامی‌شامل :

۱ – جمع آوری مالیات‌های کشور

۲ – جهاد و مبارزه پیگیر با کلیه دشمنان ( ائم از داخلی و خارجی )

۳ – تنظیم برنامه و اقدام جدی برای ایجاد جامعه صالح

۴ – تنظیم برنامه و اقدام برای عمران و آبادانی شهرها

اشاره برای رسیدن به این اهداف به مشخصات افرادی که باید این مهم را به انجام برسانند شامل ۹ صفت از جمله: پروا پیشه بودن در برابر خداوند، مقدم داشتن اطاعت خداوند برهرطاعتی، تسلط برهوای نفس و پیروی از اوامر خداوند که در قرآن آمده است. پیروی کند آنچه را که خداوند در کتابش قرآن به آن امر کرده است. بر هوای نفس مسلط باشد و …. بیان شده است و سپس وظایف والیان در برابر مردم شامل :

خطوط اصلی وظایف از جمله : قلب خود را برای مردم سرشار از رحمت کند .در مورد ایشان ، دوستی و لطف داشته باشد و ….

و سپس وظایف والیان در قبال عیوب مردم از جمله: عدم تلاش برای کشف عیوب و رازهای مردم که پنهان است، دورکردن کینه دشمنی نسبت به مردم از قلب خود، و …. در ادامه درخصوص شناخت طبقات اجتماع شامل:

لشکریان ، امیران و نویسندگان ، قاضیان ، کارمندان ، مالیات دهندگان ، بازرگانان ، طبقه محروم و سپس وظایف والی نسبت به هر یک از طبقات ذکر شده و مشخصات و صفات هر یک از طبقات به طور مشروح ارائه شده ست و سپس به وظایفی که والی شخصاً عهده دار آنهاست به همراه مواردی که لازم است والی مستقیماً نظارت کند و در پایان این بخش وظایف فردی و اجتماعی والی ارائه شده است در بخش دوم با استفاده از قرآن مجید معیارهای گزینش مدیران و فرماندهان در قرآن مجید شامل ایمان به هدف ، علم و قدرت ، امانت داری و درستکاری ، صداقت و راستی ،‌ وراثت صالحه ، سعه صدر ، دلسوزی و عشق به کار ،‌ تجربه و آزمودگی ، شجاعت  و قاطعیت عدالت و دادگری ، پایگاه مردمی‌، پای بند بودن به اصول و ضوابط و انتها ویژگیهای پنجگانه فرمانده بزرگ اسلام حضرت ختمی‌مرتبت پیامبر اکرم ( ص) که درآیه ۱۲۸ سوره توبه آمده است ارائه شده و در پایان نتیجه گیری مبنی بر اینکه مهمترین عامل و موثرترین عامل کارگزاران نظام می‌باشند زیرا احکام الهی فاقد نقص و عیب بوده لذا در صورت اجر سعادت بشری تأمین خواهد شد، لیکن اجرا کنندگان این احکام هستند که می‌توانند در اجرای آن اگر از شرایط لازم برخوردار باشند موفق شده و در غیر اینصورت باید شاهد رخت بر بستن عدالت و برقراری ظلم و تبعیض در جامعه بود . زیرا بی عدالتی نتیجه ای جز دوری مردم از نظام و عدم موفقیت نظام اسلامی‌چیزی به همراه نخواهد داشت با این تفاوت که عدم موفقیت نظام را در این مرحله دیگر به کارگزاران نسبت نداده بلکه ریشه عدم موفقیت ( را با توجه به تبلیغات فعل حاکم بر جهان ) را در ناکارآمدی نظام اسلامی‌خواهند داشت. ضمناً کلید واژه های این بحث شامل :

والیان ـ صفات ـ وظایف اهداف ـ فرماندهان ـ مدیران می‌باشد.

مقدمه :

یکی از چالشهای اصلی فرا روی ادیان، موضوع کار آمدی آن دین در عصر حاضر است.

امروزه شیوه متخذه در سطح جهان مخصوصاً جوامع غیر اسلامی‌و آن دسته از جوامعی که اسلام را نیز در قالب برداشت های مسیحی پروتستان در آورده و نقش فردی برای دین قائل شده اند اکثراً معتقدند دین قادر به ارائه الگوی مناسب برای اداره جامعه نیست لیکن در مقابل اسلام مدعی است با بیان کردن دستورات اسلام جوامع به تعالی رسیده و قادرند زمینه رشد و کمال انسانها را در عین بهره برداری از رفاه و آسایش فراهم نمایند اما برای پیاده کردن این دستورات نیاز به مجریانی است که بتواند این احکام را بخوبی پیاده کنند در غیر اینصور ت مشکلات جوامع دیگر بروز خواهد کرد که در این راستا بهترین راهنما کُتب آسمانی و دستورات حیات بخش پیامبران الهی و ائمه معصومین (ع) می‌باشد که دراین خصوص فرمایشات مولا امیرالمومنین در انتخاب کارگزاران و بیان صفات و ویژگیهای آنها به تفکیک اقشار و متناسب با مسئولیتها می‌تواند راهنمای مناسبی برای کارگزاران نظام اسلامی‌باشد و چنانچه در انتخاب افراد ملاکهای مربوطه رعایت نشود و روابط بر ضوابط مطروحه حاکم شود دیگر نمی‌توان انتظار داشت افرادی که شایسته انجام کاری نیستند از عهده آن کارها به نحو شایسته برآیند و در نتیجه متأسفانه شاهد ناکارآمدی نظام به جای ناکارآمدی کارگزاران حاکم خواهد شد لذا به دلیل اهمیت این موضع که به کلیت و تمامیت هر نظامی‌بر می‌گردد و مخصوصاً در زمان فعلی که تلاش دشمن بر تبلیغ ناکارآمدی نظام های اسلامی‌است پرداختن به این موضع می‌تواند مشکلات ریشه ای فراروی نظام را دفع کند .

بیانات مولا امیرالمومنین در همه زمینه ها هادی و کارگشاست اما با استفاده تخصصی از آن در موارد مختلف می‌توان این فرمایشات را در جامعه کنونی کاربردی کرده و با خارج کردن آنها از حالت توصیه ، سفارش وصیت بعنوان دستورالعمل زندگی و قانون اجرایی جامعه تبدیل کرد و با استعانت از این فرمایشات مانع از پیروزی دشمن در این نبرد تبلیغاتی شد .

تاکنون نویسندگان زیادی به تفسیر فرمایشات مولا پرداخته و جزوات و مقالات فراوانی مخصوصاً درباره عهدنامه مالک اشتر به رشته تحریر درآمده است اما کمتر مقاله ای اقدام به تفکیک موضوعات و ارائه آن به عنوان فرامینی که هم اکنون لازم الاجرا است  پرداخته لذا این تحقیق در تلاش است با تفکیک مطالب ذیل به طور مشروح به آن بپردازد .

۱- صفات و مشخصات والیان در نظام اسلامی‌چه می‌باشد .

۲- ملاکهای گزینش والیان ، فرماندهان و مدیران در نظام اسلامی‌چیست .

۳- وظایف کلی والیان در برابر مردم و متقابلاً وظایف مردم در برابر والیان چیست .

۴- وظایف والی نسبت به طبقات مختلف اجتماع چه می‌باشد؟

بخش اول :

کلیات بخش

الف : توضیح واژه های کلیدی

صفات ، منظور از صفات : ویژگیهای که هر فرد برای احراز شغل باید داشته باشد این ویژگیها به گونه ای است که ممکن است فرد از ویژگیهایی زیادی برخوردار باشد و انسان خوبی بوده اما نداشتن یک صفت خاص می‌تواند دلیل عدم صراحت فرد برای احراز آن شغل خاص باشد بعنوان مثال شجاعت برای فرماندهان عالی ارتش و یا امانت داری و صداقت برای عناصر اطلاعاتی

والیان : منظور تمامی‌مسئولینی که از طرف حاکم مسئولیتی به آنها واگذار شده و خوب و بد اعمال آنها به رهبر منتسب می‌شود .

وظایف : آن دسته از کارهای که پس از انتصاب فرد به مسئولیتی بر عهده او گذارده شده و برای انجام آن اختیاراتی نیز به او داده می‌شود اگر مسئولی به کارهای متعددی به پردازد اما آنچه به او محول شده انجام ندهد در اصل وظیفه خود را انجام نداده اگر چه در سایر بخشها مفید و موثر باشد.

اهداف : نتیجه و عافیتی که برای انجام اعمال در نظر گرفته شده است ، اهداف مسیر حرکت و سرانجام کار را مشخص می‌کند در اینجا با بیان هدف منظور تعیین مسیر نیز مد نظر است و فقط رسیدن به هدف بدون در نظر گرفتن نوع وسیله ای که در راه رسیدن به آن استفاده شده منظور نیست .

ب : اختصارات

خ : خطبه

ح : کلمات قصار و حکمت های امام علیه السلام است

دعا ؛ اشاره به دعاهای حضرت

ک : اشاره به « و من کلام له علیه اسلام »

ر : نامه ها که به عنوان « کتب و رسائل » ضبط شده است

وص : وصیتنامه با عبارت « و من وصیّه له علیه السلام است .»

فصل دوم

معرفی نهج البلاغه فیض الاسلام

اگر اعجاز قرآن را در حاصل جمع دو جنبه « محدویت ظرفیت کلمات » و « عمق محتوی و وسعت معانی با ابعاد نامتناهی » بدانیم بی شک کلام امیرالمومنین علی علیه السلام مقام نخست را پس از کلام وحی بخود اختصاص خواهد داد .

در کلام امام (ع ) عمیق ترین و گسترده ترین مفاهیم حیاتی انسان در ابعاد وسیعی در قالبهای محدود لفظی گنجانیده شده و معانی نامحدودی در زمینه ناشناخته ترین مسائل انسانی با کوتاهترین و کمترین کلمات و الفاظ بیان شده است و با نگاه دیگر کلام امام قالب لفظی موجود شخصیت نامتناهی اوست؛ اندیشه نامتناهی و صفات و کمالات فوق بشری و ابعاد روح بزرگ و منبسط علی (ع) وقتی دریک تصویر لفظی و کلامی‌منعکس شود به شک عالی‌ترین جلوه اعجاز متجلی خواهد شد بالاخص اگر به این نکته نیز توجه شود که کلام امیرالمؤمنین (ع) در خطبه‌ها و کلمات قصار در حقیقت تطبیق آیات و مقاصد وحی بر زوایا و اعماق زندگی بشر و حوادث تاریخ گذشته و حال و آینده انسانی است و سخنان علی ( ع ) چندی جز گسترش فروغ وحی و تابش نور قرآن بر ایده ها و آمالی که در زندگی او جامه عمل می‌پوشد و روشنگری موضع حوادث تاریخ از نظر وحی و اسلام نیست .

این ویژگی را در ارتباط پیچیده گفتار امام با حوادث ربع اول نخستین قرن تاریخ اسلام باید جستجو کرد آنگاه که امت همزمان با از دست دادن پیامبر (ص) از مسیر صحیحی که وحی مقرر کره بود خارج می‌شود و جامعه اسلامی‌بجای اینکه تصویر زنده خواسته وحی باشد منعکس کننده زشت ترین امیال پست بشری و تصادم منحط ترین خواسته‌های شیطانی می‌گردد کلام امام چون مشعل فروزان فرا راه آغاز و انجام مسیر این خواسته ها و تصادمها تا اعماق تاریخ را روشن می‌کند و برای همه نسلها هدف و مسیر صحیح را از مقاصد شوم و راههای پلیدی متمایز می‌سازد و در حقیقت با این شاهکار با عجاز وحی تجلی دیگری می‌بخشد.

اسلوب دلنشین و حماسه آفرین کلام امام و سبک شیوا و شورانگیز بیان آن حضرت (ع) حاوی امتیاز بزرگ دیگری است که همراه جاذبه معنوی آن دلهای دوست و دشمن را شیفته خود کرده و آنرا جاوید و در مقامی‌برتر پس از کلام خالق قرار داده است .

از همان روز نخست شیفتگان حقیقت به شنیدین و ضبط و ثبت سخنان امام همت گماردند و تعداد زیادی از بزرگان محدثین و مؤرخین در نقل کلام امام اهتمام وافر از خود نشان دادند از جمله  نصربن مزاحم و ابوالمنذر ابن هشام ابن محمد ابن سائب کلبی ، ابولحسن علی بن الحین مسعودی، عبدالله عبدالواحد تیمیعی و رشید الدینی محمد معروف به وطواط و … و سرانجام ابوالحسن محمد بن الحسین الموسوی معروف به سید رضی از جمله کسانی بودند که در نقل کلام امام شهرت بیشتری یافته اند.

در میان کتب و رسائلی که در این زمینه تالیف شده کتاب نهج البلاغه بخاطر مقام و الای عملی و ادبی مؤلف عالیقدر آن ، و همچنین به جهت حسن انتخابی که در گردآوری خطب و رسائل و وصایا و کلمات قصار در آن بعمل آمده بیش از دیگر کتب شهرت یافته است سید رضی ( ره ) در مقدمه نهج البلاغه که در حقیقت فصل اول از کتاب نفس خصائص الائمه اوست می‌باشد می‌گوید . این کتاب منتخبی از کلام مولا امیرالمومنین علیه السلام در زمینه های مختلف است که قسمتی از خطبه ها و نامه ها و مواعظ و آداب آن حضرت را در بر می‌گیرد من می‌دانم که این کتاب محتوی شگفتیهای بلاغت و فصاحت و زیبائیهای زبان عرب و ستارگان درخشان سخنان دینی و دنیوی خواهد بود آنچنانکه در هیچ کتابی و مجموعه ای به چنین جامع الاطرافی، سخنی پیدا نتوان کرد .

بسیاری از متفکرین و علمای اسلام در مقام شرح نهج البلاغه بر آمده و کتب مبسوطی در این زمینه برشته تحریر درآورده اند و نخستین شرح در زمان خود سیر رضی بنام اعلام نهج البلاغه نوشته شده و بجز علمای شیعه دانشمندان بنامی‌چون امام بیهقی و امام فخر رازی و ابن ابی الحدید شروحی تالیف نموده اند علامه این در جلد چهارم کتاب الغدیر هشتاد و یک شرح برای نهج البلاغه یاد کرده است.

بخش دوم :

فرامین و دستوراتی که بنده خدا، علی امیرمؤمنان، درعهد و پیمانش با مالک پسرحارث درمیان می‌گذارد هنگامی‌که ولایت مصر را بدو می‌سپارد.

فصل اول : اساسی ترین اهداف و وظایف حکومت اسلامی‌

۱ – جمع آوری مالیات های کشور .

۲ – جهاد و مبارزه پیگیر با کلیة دشمنان ( اعم از داخلی و خارجی )‌.

۳ – تنظیم برنامه و اقدام جدی برای ایجاد جامعه صالح .

۴ – تنظیم برنامه و اقدام برای عمران و آبادانی شهرها.

خ ۳ سوگند بخدائی که هسته را شکافت و انسان را آفرید که اگر آنان ( بیعت کنندگان) به سوی من نمی‌شتافتند و برای بیعت کردن با من یکدیگر را یاری نمی‌کردند تا حجت بر من تمام گردد و پیمان خدا با دانشوران و دانایان نبود که بر سیری ستمگر و گرسنگی ستمدیده راضی باشند، هر آینه مهار شتر خلافت را بر دوش آن می‌انداختم و پایان مزرعة خلافت را با کاسة نخستین آن آب می‌دادم  آنگاه شما می‌دیدید که این دنیای شما در نظر من از عطسة بزی خوارتر و ناچیزتر است .

خ ۳۳ عبدالله بن عباس که خدای از او خشنود باد گفته است : روزی در « ذی قار » بر امیر مؤمنان علی‌( ع ) وارد شدم و حضرتش مشغول تعمیر کفش خویش بود ، چون چشمش به من افتاد ، فرمود : این کفش کهنه چند ارزش دارد ؟ گفتم : هیچ ارزشی ندارد . فرمود ، بخدا سوگند این کفش را بیش از حکومت بر شما دوست دارم ، جز این که می‌خواهم حقی را برقرار کنم یا باطلی را براندازم .

ک ۱۳۱ ( امام علیه السلام به یاران سست رأی و بی ارادة خویش فرمود )‌: هیهات ، چه دور است این آرزو که من بتوانم به دستیاری شما عدالت پنهان را آشکار کنم یا آن حقیقتی را که کج منحرف کرده اند راست گردانم ! بار خدایا ، تو نیک می‌دانی که آنچه تاکنون از ما سرزده است بخاطر تسلط بر مردم و یا بدست آوردن مال و منال دنیا نبوده است . بلکه همواره می‌کوشیدم تا آثار دین راستینت را باز گردانیم و صلح و آرامش را در مزر و بوم تو برقرار کنیم تا بندگان ستمدیده ات در امنیت و آسایش بسر برند و حدود و احکام تو که در آنها سهل انگاری شده است دوباره پابر جا و احیا شود . خداوندا من نخستین کسی هستم که بر حق رسیده و به آن گوش فرا داده و آنرا پذیرفته‌ام و هیچکس جز رسول خدا ( ص ) بر من در نماز پیشی نگرفته است .

خ ۱۶۷  از خدای بزرگ در مورد بندگان و او بترسید و تقوا پیشه کنید که شما در پیشگاه خداوند مسئولیت و ( از همه چیز ) حتی از خانه ها و حیوانات بازخواست خواهید شد .

فصل دوم : صفات و مشخصات والیان

۱– امر می‌کند او را که :

الف . در برابر خدا پروا پیشه باشد .

ب  . اطاعت خدا را مقدم بر هر اطلاعتی قرار دهد.

ج . پیروی کند آنچه را که خدا در کتابش ، قرآن ،‌ به آن امر کرده است ، اعم از واجبات و سنن الهی . زیرا هیچ کس سعادتمند و پیروز نخواهد شد مگر به پیروی از اوامر که در قرآن آمده است ، و هیچ کس شقاوتمند و نگون بخت نمی‌شود مگر آنگاه که نسبت به آن اوامر انکار ورزد و بی اعتنائی کند .

د . و باید یا دست و قلب و زبان ، خدا را نصرت و یاری دهد.

زیرا خداوند متعهد شده که یاری کند هر کس را که او را یاری دهد ، و عزت و ارجمندی بخشد هر کس را که به او ارج نهد .

هـ . و امر می‌کند او را که هوی ها و شهوات نفسانی خود را در هم کوبد و آنها را بشکند .

و . و آنگاه که نفس او طریق طغیان در پیش گیرد ، باید عنان آن را در کف گیرد ؛ چون « چون نفس انسانی بسیار امر کننده به پلیدی و انحراف است ، مگر اینکه خداوند عزوجل رحم و عنایت نماید » .

۲– ای مالک ،‌ آگاه باشد که تو را به سوی دیاری روانه می‌کنم که قبل از او حاکمان بسیار ،‌ چه عادل و چه ظالم ،‌ در آن دیار حکومت کرده اند و مردم ، تو را آنگونه در نظر می‌آورند که تو امور و مسائل زمامداران قبل از خود را مورد مطالعه قرار می‌دهی، و سرانجام دربارة تو همان مطالبی را خواهند گفت که تو دربارة آن زمامداران بگویی . براستی که بندگان صالح را به آنچه که خدواند بر زبان بندگان خود در مورد آنان جاری می‌سازد می‌توان شناخت .

۳– باید محبوب ترین اندوخته ها و گرانبهاترین ذخایر نزد تو ، اندوختن عمل صالح باشد .

۴– بر هوای نفس خود مسلط باش .

۵– در مورد آنچه که تو را حلال نیست بر نفس خود بخل بورز و به ‌آن سخت گیر ؛ چون بخل ورزیدن به نفس و سخت گیری دربارة آن ،‌ انصاف و عدالت در مورد نفس است ، خواه نفس انسانی آن را دوست بدارد و خواه نسبت به آن نارضایتی و کراهت داشته باشد .

فصل سوم : وظایف کلی والیان در برابر مردم

خطوط اصلی وظایف :

قلب خود را برای مردم سرشار از رحمت کن .

نسبت به آنان در قلبت عطوفت و محبت ایجاد نما .

برای آنان مانند حیوان درنده و وحشی مباش که خوردن و چپاولشان را غنیمت شماری ، زیرا مردم دو صنف و گروهند :

الف . یا مسلمانند و برادر دینی تو محسوب می‌شوند .

ب . و یا همچون تو انسانند و با تو درخلقت یکسان .

این مردم (چون انسانند) در معرض لغزش قرار دارند و یا سستی عارض آنان می‌گردد و عمداً یا سهواً از آنان خطاهائی سر می‌زند . پس در این موقع ، با عفو و اغماض خویش از آنان درگذر و به همان میزان آنان را عفو کن که دوست داری خداوند تو را مورد لطف و عفو خود قرار دهد .

زیرا تو والی و بالادست آنان هستی – و ولی امر و امام تو مافوق تو است و خداوند نیز مافوق ولی امر و امام تو می‌باشد – و خداوند  کار آنان را به تو سپرده است که قیام به مصالح آنان کنی و کارشان را اصلاح نمائی ، و تو را به وسیله ایشان مورد آزمایش و امتحان قرار داده است .

مبادا به جنگ و مبارزه با خداوند متعادل برخیزی ! هرگز چنین مکن ، که تاب انتقام الهی را نداری و از رحمت و عفو الهی نیز بی نیاز نیستی .

هیچ گاه از عفو و بخششی که در مورد خلافکاران اعمال کرده ای پشیمان مباش .

بر کیفر و عقوبتی که نسبت به خطاکاران روا داشته ای بر خود مبال و بدان خرسند مباش.

نسبت به کاری که راه گریز از آن داری ، با عجله به سوی انجامش مشتاب .

مگو من فرمانده ام و فرمان می‌دهم ، پس باید فرمانم اطلاعات شود و اجرا گردد . زیرا این خوی و خُلق ،‌ قلب انسان را تباه و فاسد می‌سازد و در دین و ایمان او خلل و سستی وارد می‌کند و حکومت را در معرض آشوب قرار می‌دهد .

آن زمان که از ملاحظة قدرت و نیروی حکومت خویش تکبر و غروری به تو دست داد، خود را متوجة قدرت لایزال الهی کن و بدان بنگر که فوق قدرت توست و همة نیروی تو از قدرت اوست و قدرت تو در مقابل نیروی عظیم الهی هیچ است . چنین توجهی تو را به خود می‌آورد و کبر و خوبینی ات را در هم می‌شکند و طغیانگری را از تو دور می‌کند و عقلت را که به سبب تکبر و خودبینی از تو پنهان شده به سویت باز می‌گرداند .

مبادا با خداوند متعال ، در عظمت و قدرت ، روی در روی قرار بگیری ! از این عمل بپرهیز ، که به خداوند متعال هر جبار گردن کشی را ذلیل و هر متکبر خودخواهی را پست و خوار می‌گرداند .

الف . شخص خودت ،

ب . خاندان و نزدیکانت ،

ج . و آن دسته از مردم که مورد علاقه و توجه تو هستند ، همگی موظف به رعایت عدل و انصاف در این مواردند :

۱ – در مورد خدا ( یعنی در انجام اوامر و ترک نواهی او ) .

۲ – نسبت به عموم مردم .

اگر این عدالت و انصاف را رعایت و اجراء نکنی ، حتماً ستم روا داشته ای ؛ و کسی که به بندگان خدا ستم کند ، خداوند از طرف بندگانش داشمن او خواهد بود و خداوند با کسی که چنین کند از راه جنگ و مبارزه درآید و تمام دلائل و براهین او را باطل خواهد کرد و ( چنان کسی ) تا زمانی که دست از این اعمال برندارد و یا توبه نکند با خداوند در حال جنگ به سر می‌برد .

هیچ عاملی در زایل ساختن نعمات الهی و تعجیل در انتقام خدا و تبدیل نعمت به عذاب ، مؤثرتر از بیداگری و اقامة ظلم یست . زیرا خدا شنواترین شنوایان نسبت به ناله و فریاد ستمدیدگان است و اوست که همیشه در کمین ستمکاران است .

باید از میان همة امور کاری را بیشتر دوست داشته باشی که چنین شرائطی را داشته باشد:

الف . معتدل ترین کاری که حق باشد .

ب . عدلی که عمومیت داشته باشد و شامل همه چیز و همه کس گردد .

ج . و خشنودی و رضایت عموم مردم در آن ( جلب و ) گنجانیده شده باشد .

۲۷ – زیرا خشم اکثریت مردم ، رضایت و خشنودی خواص را در هم می‌کوبد ، ولی خشنودی و رضایت عموم مردم ، خشم خواص معدود را در خود حل می‌کند .

ر ۱۹ ] امام ( ع ) به یکی از کارگزاران خویش نوشت [ : اما بعد ، دهقانان قلمرو تو از درشتخویی و سنگدلی و تحقیر و ستم تو بر آنان شکایت کرده اند و چون به حال آنان نظر کردم دیدم آن شایستگی را ندارند که به تو نزدیک شوند زیرا آنان مشرکند اما شایستة تبعید و ستم نیز نیستند زیرا پیمان بسته و به پناه مسلمان در آمده اند پس در برابر آنان جامه ای به پوش که تار و پودش از نرمی‌و درشتی باشد و تندی و مهر را در هم آمیز و نزدیکی و نزدیک گردانیدن آنان را به خویش با دور کردن و راندن آنان از خود با هم بکاربند .و ان شاء الله .

ر ۲۷ ] امام ( ع ) به محمد بن ابوبکر مرقوم فرمود [ : با مردم مصر فروتن باش و با آنان گشاده روئی کن و دیدار خویش را برای آنان آسان ساز و همه را با یک چشم بنگر و یکسان توجه کن تا قدرتمندان گمان نکنند که بخاطر آنان بر مردم ستم رو می‌داری و ناتوانان از عدل و داد تو نسبت به خویش ناامید نشوند .

ر ۴۶ [امام (ع ) به یکی از کارگران خوبش نوشت]: اما بعد تو از کسانی هستی که من برای بر پا نگهداشتن دین از آنان یاری می‌جویم و گردنکشی گناهکاران را به نیروی آنان درهم می‌شکنم و زبان کوچک ( مرز ) ترسناک راه دشمن را به یاری آنان فرو می‌بندم . پس در هر کاری که در نظرت بزرگ جلوه کند از خدای برزگ یاری جوی و سختی و درشتی را با اندکی نرمی‌و خوشخویی در هم آمیز و هر جا که رفق و مدارا شایسته تر است ، مدارا کن و آنجا که جز سختی گره از کار نمی‌گشاید به سختی و درشتی پردازد . و بالهای (مهر و محبت) خویش را در مردم فرود آور و با آنان گشاده روی باشد و پهلوی خویش را به آنان نرم گردان و در نظر کردن به گوشة چشم و یا به رویاروئی و در اشاره کردن و دورد گفتن به آنان ،‌ یکسان باش تا قدرتمندان در ستم کردن تو (به نفع خویش) طمع نکنند و فرودستان از عدل و داد تو نومید نشوند. والسلام .

۵ [امام علیه السلام به کارگزاران خویش در آذربایجان نوشت]: کاری که در دست تست چون طعمه ای نیست که وسیلة عیش و نوش تو باشد بلکه امانتی است بر گردن تو . و تو از سوی کسی که فرا دست تست نگهبان آن امانت هستی و نباید که در کار مردم با میل خویش رفتار کنی یا به کار بزرگی اقدام کنی که به آن فرمان نیافته ای .

و در دست توست از اموال الله و تو از خزانه داران آن هستی تا اینکه اموال را به ما تسلیم کنی و ان شاء الله من هم به فرماندهی برای تو نیستم .