روانشناسی در صنعت

اختصاصی از یاری فایل روانشناسی در صنعت دانلود با لینک مستقیم و پر سرعت .

لینک دانلود و خرید پایین توضیحات

فرمت فایل word  و قابل ویرایش و پرینت

تعداد صفحات: 55

منابع:

روان‎شناسی صنعتی

تألیف: دکتر یحیی اسفرجانی

فهeرست مطالب:

1- روان‎شناسی در صنعت

2- تاریخچه‎ی روان‎شناسی صنعتی

3- روان‎شناسی اجتماعی صنعتی

4- عامل انسانی و رابطه‎ی آن با تولید

5- فلسفه و روان‎شناسی کار

6- کار و استراحت

7- روابط انسانی در صنعت

8- سنجش شایستگی

9- رضایت حرفه‎ای و روحیه‎ی صنعتی

10- زنان در کارخانجات

11- ارزیابی مشاغل

12- آموزش در صنعت

13- آزمونهای روانی

14- سوانح و ایمنی در کارخانجات

1- روان‎شناسی در صنعت

روان‎شناسان بیش از آنچه ما تصور می‎کنیم می‎توانند در کارخانجات مثمرثمر واقع شوند. فعالیت و راهنماییهای آن فقط به تست و آزمون‎های روانی منتهی نمی‎شود بلکه در موارد روابط، روحیه و طرز فکر، عادات، شخصیت و بهبود زدگی افراد نیز اظهارنظر می‎نمایند. شغل روان‎شناسان صنعتی بیشتر جنبه‎ی مشورتی دارد و علاوه بر حل مشکلات فری از فکر و تجربه‎ی او در موارد مختلف صنعتی، برنامه‎های آموزشی و پیش‎گیری سوانح استفاده می‎نمایند.

2- تاریخچه‎ی روان‎شناسی صنعتی

اولین روان‎شناس صنعتی توماس ک بالمر است. تاریخچه‎ی روان‎شناسی صنعتی به قرار زیر است: روان‎شناسی در جنگ جهانی اول،‌ دوره‎ی روان‎شناسی صنعتی اجتماعی،‌ روان شناسی در عصر جدید، روان‎شناسی در جنگ دوم جهانی، روان‎شناسی در زمان حال.

3- روان‎شناسی اجتماعی صنعتی

عبارت از پژوهش و مطالعه روابط انسانی در کارخانجات و محیط‎های صنعتی بوده و وضع کارگران را از نظر سازش به محیط، سازش به کار و سازش به همکاران مورد بررسی قرار می‎دهد.

4- عامل انسانی و رابطه‎ی آن با تولید

استفاده از عامل انسانی در محیط‎های صنعتی و اداری بستگی به علاقه‎ی فردی و رضایت حرفه‎ای کارگران دارد، اگرچه دو شرط تأمین شود شاید م دیران به موفقیت بزرگی نایل یند و اجتماعی را از دگرگونی رهایی بخشند. روان‎شناسان ارضای انگیزه‎های فردی و برقراری روابط انسانی را عامل مؤثر رشد دستگاهها و رمز موفقیت کارخانجات می‎دانند.

5- فلسفه و روان‎شناسی کار

رشد انسانی بزرگترین عاملی است که انسان را به کار واداشته و انگیزه‎ی تحرک را در نهاد بشر به وجود می‎آورد. اگر باور کنیم که عوامل شکست در مراحل مختلف زندگی ما بیشتر متوجه

پروژه مالی در صنعت برق (به صورت فرضی)

اختصاصی از یاری فایل پروژه مالی در صنعت برق (به صورت فرضی) دانلود با لینک مستقیم و پر سرعت .

مشخصات این طرح توجیهی

فرمت فایل : word تعداد صفحات:124

مناسب برای
اخذ وام بانکی از بانک ها و موسسات مالی اعتباری
گرفتن وام قرض الحسنه خود اشتغالی از صندوق مهر امام رضا
ارائه طرح به منظور استفاده از تسهیلات بنگاه های زود بازده
گرفتن مجوز های لازم از سازمان های دولتی و وزارت تعاون
ایجاد کسب و کار مناسب با درآمد بالا و کارآفرینی

این طرح توجیهی شامل موارد زیر است :

معرفی محصول
مشخصات کلی محصول
شماره تعرفه گمرکی
شرایط واردات
استانداردهای ملی وجهانی
قیمت تولید داخلی و جهانی محصول
موارد مصرف و کاربرد
کالاهای جایگزین و تجزیه و تحلیل اثرات آن بر مصرف محصول
اهمیت استراتژیک کالا در دنیای امروز
کشورهای عمده تولید کننده و مصرف کننده محصول
وضعیت عرضه و تقاضا
بررسی ظرفیت بهره برداری و وضعیت طرحهای جدید و طرحهای توسعه و در دست اجرا و روند تولید از آغاز برنامه سوم تا کنون
بررسی روند واردات محصول از آغاز برنامه سوم تا نیمه اول سال
بررسی روند مصرف از آغاز برنامه
بررسی روند صادرات محصول از آغاز برنامه سوم و امکان توسعه آن
بررسی نیاز به محصول یا اولویت صادرات تا پایان برنامه چهارم
بررسی اجمالی تکنولوژی و روشهای تولید و تعیین نقاط قوت و ضعف تکنولوژی های مرسوم
در فرآیند تولید محصول
ماشین آلات
بررسی و تعیین حداقل ظرفیت اقتصادی شامل برآورد حجم سرمایه گذاری ثابت
محوطه سازی
ساختمان
ماشین آلات
تاسیسات
وسائط نقلیه
تجهیزات و وسائل اداری و خدماتی
هزینه های متفرقه و پیش بینی نشده
هزینه های قبل از بهره برداری
سرمایه در گردش
برآورد حقوق و دستمزد
برآورد آب, برق, سوخت و ارتباطات
هزینه های تعمیر و نگهداری و استهلاک
هزینه های متفرقه و پیش بینی نشده تولید
هزینه های توزیع و فروش
جدول هزینه های ثابت و متغیر تولید

تحقیق درباره روانشناسی در صنعت 44 ص

اختصاصی از یاری فایل تحقیق درباره روانشناسی در صنعت 44 ص دانلود با لینک مستقیم و پر سرعت .

لینک دانلود و خرید پایین توضیحات

فرمت فایل word  و قابل ویرایش و پرینت

تعداد صفحات: 44

روانشناسی در صنعت

مهندس فرامرز قره گوزلو

استاد دانشگاه علوم پزشکی کرمانشاه

هدف

آشنایی با اصول مدیریت در صنعت، کاربرد آن در تشکیلات ایمنی و بهداشت کار، شناخت مسائل روانی در محیط شغلی وآشنایی با روش های رفتاری مطلوب درصنعت

سرفصل بخش دوم: روانشناسی صنعتی

آشنایی با مبانی روانشناسی عمومی

تأثیر تفاوت های فردی و محیطی در رفتار

انگیزه های رفتاری

یادگیری

اثرات نامطلوب شرایط محیطی در رفتارها

نارضایتی در کار و ریشه های روانی آن

تأثیر متقابل رفتارها در محیط کار

روابط بین کارگران و سرپرستان

تنش های کاری و انگیزه اختلاف

عدم سازش و بی میلی در کار

پس زدگی در کار

غیبت های غیرموجه و حادثه آفرینی در کار

آشنایی با انواع آزمون های روانی و کاربرد آن ها

مسائل روانی افراد آسیب پذیر

منابع:

اصول روانشناسی ؛ ترجمه و اقتباس: دکتر محمود ساعتچی

فرهنگ علوم رفتاری: دکترعلی اکبر شعاری نژاد

روانشناسی تربیتی:کرانباخ؛ ترجمه مسعود رضوی

روانشناسی تربیتی: دکتر علی اکبر شعاری نژاد

روان شناسی صنعتی: ژوزف کیفین و مک کورمیک؛ ترجمه دکتر محمد حسین سروری

روانشناسی صنعتی: تألیف دکتر یحیی اسفرجانی

روانشناسی کار: تألیف مرتضی مقدمی پور

روانشناسی کار: تألیف دکتر حمزه گنجی

Applied Industrial/ Organizational Psychology

مقدمه:

روانشناسی علمی است که در بین علوم دیگر جایگاه خاصی دارد؛ بویژه برای آن دسته از طبقات اجتماعی که با تعلیم وتربیت جسم و روح و روان آدمی سرو کار پیوسته و مستقیم دارند، اهمیت این علم نمایان تر و محسوس تر است.

همه افراد بشری و اقشار اجتماعی، هر یک به نوعی و به نسبتی به آن محتاج هستند و هرچه میزان اطلاع و آگاهی هر یک از انسان ها از هر قشر اجتماعی، به این علم بیشتر و وسیعتر باشد، به همان نسبت حاصل کار نیز مفیدتر و عمیق تر خواهد بود.

تاکنون بیش از 40 رشته متنوع و تخصصی از روانشناسی شناخته شده که هریک به سال ها تحصیل و مطالعه و پژوهش نیاز دارد.

ضرورت مطالعه تاریخچه هر علم:

هدف از مطالعه تاریخ هر علم را می توان چنین خلاصه کرد:

پی بردن به چگونگی پیدایش و استقلال آن از سایر دانش های بشری؛

پی بردن به چگونگی ارتباط آن علم با علوم دیگر؛

شناخت عواملی که در پیدایش آن علم مؤثر بوده اند؛

آشناشدن با سیر تکاملی آن علم؛

شناخت اثرهای آن علم در زندگی انسان.

چه نوع شناختی را علم می نامند؟

آنچه روانشناسی جدید را از قدیم متمایز می سازد، علمی بودن آن است.

در تعریف علم می توان گفت که:« علم عبارت است از شناختی منظم که با روش های خاصی به دست می آید و قوانین یا روابط پایدار میان پدیده ها را بیان می کند.»

از این تعریف در می یابیم که شناخت انسان در صورتی علم نامیده می شود که دارای نظم بوده، با روشی معین که روش علمی خوانده می شود و عبارت از مشاهده و تجربه است، به دست می آید و قوانین و روابط پایدار را که میان پدیده های مختلف موجود است، بیان نماید.

علم روانشناسی نیز مانند علوم فیزیک و شیمی در تحقیقات خود روش علمی را به کار می برد و به بررسی قوانین موجود در فعالیت های گوناگون انسان می پردازد.

سؤال:

تاریخچه روانشناسی را شرح دهید.

از دوران اساطیر و افسانه سازی

قرن ششم پیش از میلاد(ظهور فیلسوفان یونان- عصر تفکر فلسفی و منطقی)؛

شروع اوهام و خرافات

افلاطون(Plato): روح را جوهری مستقل وجدا از جسم می دانست که قبل از آن وجود داشته و پس از انهدام جسم نیز هستی خود را حفظ خواهد کرد.

ارسطو(Aristotle ) شاگرد افلاطون، بین کار بدن و خواص ناشی از روح رابطه ای یافت گفت برای شناخت روح باید بدن و چگونگی کار آن را شناخت.چشم موجودی جاندار و دیدن روح آن است.

200 سال بعد جالینوس(Galien ) و بقراط(Hippocrates) رابطه بین بیماری جسمی و روحی را کشف کردند.

1700 سال بعد( دوران قرون وسطی) دکارت(Descartes): روح چیزی نیست که بر بدن اضافه شده باشد، بلکه فعالیت خود بدن است.

تا قرن نوزدهم میلادی موضوع روانشناسی، مطالعه در باره ماهیت روح و چگونگی تأثیر آن بر بدن بود.

در اواخر قرن نوزدهم(1879) اولین آزمایشگاه روانشناسی در شهر لیپزیک(Leipzig) به وسیله ویلهلم وونت(Wilhelm Wundt) تأسیس شد. روانشناسی در باره اینکه خود روح، که روح چیست و از کجا آمده و به کجا می رود، کاری ندارد، بلکه روانشناسی در باره فعالیت های روانی معین رفتار آدمی بحث و تحقیق می نماید.

تعریف روانشناسی:

کلمه روانشناسی(Psychology) مرکب از دو کلمه « روان»(Psyche)، و « شناسی»(Logos) به معنای شناختن روح و یا نفس است، بدین جهت آن را علم « روح» یا علم «نفس» نیز نامیده اند.

علم مطالعه حیات عقلی

علم مطالعه نفسانیات و پیداکردن قوانین آن ها

علم مطالعه رفتار، منظور از رفتار کلیه فعالیت ها و عکس العمل های فرد است در برابر محرک هایی که در محیط ظاهر می شود.

مطالعه علمی رفتار موجود زنده در تأثیر متقابل او با محیط.

مطالعه و بررسی علمی رفتار انسان در روابط انسانی است. هر گاه در این بررسی به رفتار انسان از تمام جنبه ها توجه داشته باشیم، مطالعه ما از نوع روانشناسی عمومی خواهد بود.

تقسیم بندی رفتار انسان:

رفتار فیزیولوژیک: مانند اعمال و حرکاتی که انسان و اعضای بدن انجام می دهند.

رفتار بیولوژیک: مانند رفتاری که اختصاص به جنبه های طبیعی دارد و اراده در آن دخالتی ندارد، مثل عمل زایمان.

رفتار سایکولوژیک: یا رفتار روانی و ذهنی.

موضوع روانشناسی:

کلیه فعالیت هایی است که برای سازگاری با محیط ازانسان سرمی زند.

هدف روانشناسی:

شناختن رفتارهای آدمی به منظور راهنمایی آن ها.

برخی شعب روانشناسی:

روانشناسی از لحاظ اینکه کدامیک از جنبه های رفتار انسان را مطالعه می کند( زمان نوزادی، دوران کودکی، نوجوانی، جوانی و...) رشته های خاصی دارد. برخی از آن ها عبارتند از:

روانشناسی رشد(Development Psychology): مطالعه چگونگی رشد و نمو رفتار انسان از دوران پیش از تولد تا پایان بلوغ.

روانشناسی کودک(Child Psychology): رفتار فرد را از مرحله جنینی تا دوره بلوغ مورد تحقیق قرارمی رهد.

تحقیق درباره تغییرات مدیریت اقتصادی کشور و مسوولان ارشد صنعت بیمه باع (1)

اختصاصی از یاری فایل تحقیق درباره تغییرات مدیریت اقتصادی کشور و مسوولان ارشد صنعت بیمه باع (1) دانلود با لینک مستقیم و پر سرعت .

لینک دانلود و خرید پایین توضیحات

فرمت فایل word  و قابل ویرایش و پرینت

تعداد صفحات: 3

تغییرات مدیریت اقتصادی کشور و مسوولان ارشد صنعت بیمه باعث شد تا به‌رغم وجود علاقه‌مندی در اجرای طرح و توسعه صنعت بیمه که طی سال‌‌های گذشته با عناوین مختلف مطرح شد، نتواند مراحل اجرایی خود را به صورت اصولی طی کند. چرا که تغییر مدیریت‌ها اعمال دستورالعمل‌های مبتنی با سلایق آنان را به دنبال داشت و نتایج تلاش کارگروه‌ها دستخوش تغییرات شد. از این رو طرح تحول صنعت بیمه قبل از هر چیز نیازمند ثبات مدیریتی در تفکر سیستمی و اجرایی است.

این بخشی از گفته‌های عبدالمحمود ضرابی، مدیرعامل بیمه کارآفرین در خصوص طرح تحول در صنعت بیمه بود. مشروح گفت‌وگوی دنیای‌اقتصاد با مدیرعامل بیمه کارآفرین را در ادامه بخوانید:***آقای ضرابی مدیران در اجرای طرح تحول چه نقشی می‌توانند ایفا کنند؟بخش مهم اجرای طرح تحول به مدیران اجرایی که زیرمجموعه مدیران ارشد هستند مربوط می‌شود، اما این مدیران در صورت برخورداری از امنیت شغلی به صورت کارشناسی اقدام خواهند کرد، در برخی موارد مدیران به خاطر عدم امنیت شغلی و تغییرات پی‌در‌پی دلگرمی لازم را جهت اجرا نخواهند داشت.در ضمن توجه داشته باشید که یکی از مشکلات اجرای طرح تحول در صنعت بیمه احصای مشکلات و ارائه راهکار توسط خود مدیران اجرایی تهیه و تنظیم شد و پس از تصویب جهت اجرا به خود آنها ابلاغ می‌شود که این روش باعث می‌شود تا مدیران مشکلات و مسائل موجود را به صورت آشکار مشاهده نکنند. شاید بهتر باشد کارشناسان فارغ از مسائل اجرایی و دانشگاهیان با دید برون سازمانی مشکلات بررسی و مورد توجه قرار گیرد و مسلما اجرای تحولات لازم در صنعت بیمه با شتاب و سرعت بیشتری تحقق می‌یابد.شفافیت و نظارت درون بنگاهی یکی از محورهای همایش امسال بیمه و توسعه است. لطفا در این خصوص توضیح دهید؟چنانچه مدیران ارشد شرکت‌های بیمه در رشته‌های مالی و بیمه‌ای کارکرده باشند قطعا به مسائل با اهمیت جهت شفافیت و نگاه درون‌سازمانی توجه خاص خواهند داشت. شرکت‌های بیمه به موازات نظارت بیمه مرکزی ایران به خاطر ماهیت سهامی عام دارای حسابرس و بازرس قانونی که مورد تایید سازمان بورس و جامعه حسابداران رسمی باشد، نیز هستند. بنابراین علاوه بر نظارت درون سازمانی مدیریت شرکت‌های بیمه تحت نظارت برون‌سازمانی مانند بیمه مرکزی و سازمان حسابرسی نیز هستند که نظارت آنها براساس استانداردها و قوانین تجارت و مالیاتی صورت می‌گیرد.این درحالی است که بازرس قانونی علاوه بر ارائه گزارش به صاحبان سهام، گزارش سالانه شرکت و اشکالات برون‌سازمانی را به مدیرعامل ارسال و مدیرعامل این گزارش را در هیات‌مدیره جهت رفع مشکلات و شفافیت بیشتر مطرح و به اجرا در‌می‌آورد،‌ که در صورت شفافیت درون‌سازمانی مشکلات مرتفع می‌شوند.آیا سابقه داشته تاکنون گزارش‌ها از شفافیت کافی برخوردار نباشند؟طی چند سال اخیر مشاهده شد حتی در شرکت‌های بزرگ آمریکایی و برخورداری از حسابداران معتبر بین‌المللی گزارش‌های ارائه شده خلاف واقع به سهامداران ارائه شده و موجب کاهش ارزش سهام و حتی ورشکستگی شرکت‌های فوق شده بود که حاصل آن ایجاد یک نوع کنترل و نظارت داخلی بود که در اکثر کشورها به سرعت مرسوم شد.لطفا درخصوص این نظارت داخلی بیشتر توضیح دهید؟ کنترل و نظارت داخلی یا حاکمیت شرکتی علاوه بر بررسی‌های موردی و میدانی، تئوری حاکمیت سهامی را انجام می‌دهد. حاکمیت شرکتی عبارت است از مجموعه‌ای از مسوولیت‌ها و اقدامات به عمل آمده به وسیله هیات‌مدیره و مدیریت اجرایی با هدف جهت‌دهی استراتژیک به منظور حصول اطمینان از دستیابی به اهداف، قطعیت در اعمال درست و مناسبت مدیریت ریسک و بررسی و به کارگیری مسوولانه منابع سازمانی.بر این اساس حاکمیت شرکتی دربرگیرنده اصل خدشه‌ناپذیر ضرورت حسابدهی مدیران و حساب‌خواهی سهامداران که دارای دو وجه متعادل نسبت به یکدیگر مطابقت (Conformance) و اجرا (Performance) است. مدیران با اتکا بر چنین منطقی ملزم به ارائه حسابدهی در قالب برنامه‌های مدون و اهداف و استراتژیک خواهند شد؟بنابراین حاکمیت شرکتی زمینه‌ساز نظارت و کنترل دقیق در شرکت است؟ دقیقا، مقوله حاکمیت سهامی زمینه‌ساز تمایل به ایجاد ارزش و سوق دادن کسب و کار همراه با ضرورت برقراری نظارت و کنترل دقیق است.چارچوب حاکمیت شرعی را می‌توان بدین ترتیب شرح داد؛حاکمیت شرکتی دارای دو زیرمجموعه فرآیند نظارت و فرآیند اجرا است که هیات‌مدیره، کمیته حسابرسی، مدیران غیراجرایی و مدیریت ریسک عوامل فرآیند نظارت را تشکیل داده و همچنین برنامه‌های استراتژیکی، سیستم‌سازی سازمان استراتژیک، مدیریت ریسک استراتژیک و توسعه مستمر نیز اجرای فرآیند اجرا را تشکیل می‌دهند که نتیجه فرآیند نظارت اطمینان‌بخشی در حساب‌دهی و حاصل فرآیند اجرای به‌کارگیری خلق ارزش است.در این فرآیند کمیته حسابرسی مقوله نوینی برای نظارت موثر در بعد حاکمیت سهامی به ویژه در نظر داشتن گزارش مالی و گزارش‌های اطمینان‌بخشی استقرار می‌یابد و در نهایت فرآیند کامل حاکمیت سهامی منجر به ایجاد آسایش خاطر مدیریت در حساب‌دهی است. آیا در شرکت بیمه کارآفرین حاکمیت شرکت ایجاد شده است؟بیمه کارآفرینی تنها شرکتی است که در صدد اعمال حاکمیت شرکتی است. بدین ترتیب شفافیت مالی در گزارش‌ها متبلور و برنامه‌ریزی استراتژیک همراه با مدیریت درست مخاطرات موجب وصول بیشتر اطمینان از به کارگیری بهینه منابع برای خلق ارزش در شرکت می‌شود.حاکمیت شرکتی یک بستر می‌خواهد و تنها با حسابرسی نمی‌توان مدعی اجرای آن شد؛ چرا که حسابرسی اکنون هم در شرکت‌ها اجرا می‌شود، حاکمیت شرکتی موجب اطمینان مدیرعامل در حساب‌دهی و اطمینان در سهامدار از حساب خواهی می‌شود.عملکرد بیمه کارآفرینی را چگونه ارزیابی می‌کنید؟‌همان‌طور که می‌دانید بیمه کارآفرینی در ابتدای تاسیس یک برنامه 5 ساله اول را تدوین و به هیات‌مدیره ارائه کرد. در برنامه 5 سال اول شرکت به اهداف پیش‌بینی شده در چهار سال دست یافت و کاملا موفق بود و تنها در عملکرد سال 85 حق بیمه تولیدی کمی کمتر از رقم پیش‌بینی شده بود و از 56میلیارد تومان حق بیمه پیش‌بینی شده معادل 54میلیارد و 500میلیون تومان تحقق یافت که این انحراف از بودجه مورد قبول برنامه‌ریزان و برنامه‌نویسان است.توجه داشته باشید در سال‌هایی که برنامه تحقق یافت نیز ارقام به دست آمده تفاوت فاحشی با ارقام پیش‌بینی شده نداشت که حکایت از تدوین درست برنامه داشت.اینک بیمه کارآفرین برنامه 5 ساله دوم را نیز تدوین کرده است و با نظارت درست و کنترل عملکرد عوامل شرکت سود و زیان ماهانه استخراج می‌شود. بیمه کارآفرین همواره براساس برنامه حرکت خواهد کرد تا ماندگار بماند.در خاتمه باید متذکر شوم شرکت بیمه کارآفرین به خاطر رعایت اخلاق حرفه‌ای و کارشناسانی که دارد که همواره عملکرد مطلوب و شفافی داشته است که نشانه بارز آن عزم جزم شده هیات‌مدیره برای ایجاد حاکمیت شرکتی که همان حساب‌دهی و حساب خواهی است، می‌باشد.

   نسخه چاپی      |        بازگشت    |     ارسال خبر به دوستان

وضعیت بازدید از سایت

  کل مراجعین   : 49573262 نفر  مراجعین امروز  : 58841 نفر 

نگاهی تاریخی به ملی شدن صنعت نفت

اختصاصی از یاری فایل نگاهی تاریخی به ملی شدن صنعت نفت دانلود با لینک مستقیم و پر سرعت .

لینک دانلود و خرید پایین توضیحات

فرمت فایل word  و قابل ویرایش و پرینت

تعداد صفحات: 2

نگاهی تاریخی به ملی شدن صنعت نفت

در آغاز سده بیستم، «آنتوان کتابچی»، بانی و دلال قراردادی شد که پیامدهای آن، هم در عرصه بین الملل و هم در امور داخلی ایران، تغییرات شگرف و بنیادینی به وجود آورد

در آغاز سده بیستم، «آنتوان کتابچی»، بانی و دلال قراردادی شد که پیامدهای آن، هم در عرصه بین الملل و هم در امور داخلی ایران، تغییرات شگرف و بنیادینی به وجود آورد. وی که بوی نفت به مشامش خورده بود، در این باره با یک سرمایه دار خطر پذیر انگلیسی به نام «ویلیام ناکس دارسی» مذاکره کرد. دارسی از سرمایه داران بنامی بود که در تجهیز عوامل تولید و کسب سود، کارنامه درخشانی داشت. کتابچی با استناد به مطالعات یک زمین شناس فرانسوی، وجود منابع سرشار نفت در ایران را به دارسی وعده داد. به این ترتیب، نمایندهٔ دارسی راهی ایران شد تا برای دستیابی به این منابع سرشار، امتیاز نامه ای دریافت کند. در سال ۱۲۸۰ دارسی با پرداخت رشوه هایی که کتابچی دلال آن بود و با توشیح ملوکانه مظفرالدین شاه، حق انحصاری اکتشاف، استخراج و بهره برداری، حمل و نقل، فروش نفت و فرآورده های نفتی و تمام عملیات مربوط به منابع نفت ایران را به مدت ۶۰ سال، به دست آورد. مخالف خوانی روس ها نیز مانع از عقد چنین قراردادی میان دارسی و مظفرالدین شاه نشد. آنها تنها توانستند پنج ایالت شمالی را از محدوده امتیاز خارج کنند. در قبال آن، ایران ۲۰ هزار لیره به صورت نقد و۲۰ هزار لیره به صورت سهام دریافت کرد. طبق قرارداد باید ۱۶ درصد از منافع خالص سالانه تمام شرکت هاییکه به موجب این امتیاز تشکیل می شدند، به ایران تعلق می گرفت.

دارسی برای تأمین هزینه های عملیات اکتشافی، از نیروی دریایی انگلستان استمداد طلبید و سرانجام با همکاری و سرمایه شرکت « نفت برمه»،‌ در حالی که بودجه و صبر و شکیبایی آنها به سر آمده بود، به منابع سرشار نفت دست یافت. در پنجم خرداد ۱۲۸۷ فوران نفت از چاهی در مسجد سلیمان اسباب دگرگونی اوضاع ایران و خاورمیانه را فراهم آورد. جالب این که نزدیک به پنجاه سال پیش از آن در شرایطی مشابه، اولین چاه نفت در آمریکا فوران کرده بود. یک سال پیش از کشف نفت، نهضت مشروطه به سرانجام رسیده و با تشکیل مجلس شورای ملی، اوضاع حکومت و روند تصمیم گیری، شکل دیگری یافته بود. این تحولات، زمینه ساز تغییراتی بودکه در سال ۱۳۲۹ به ملی شدن صنعت نفت انجامید.

خبر کشف نفت در ایران به سرعت در سراسر جهان پیچید. دوسال بعد، شرکت نفت انگلیس و ایران، با سرمایه یک میلیون پوند، برای بهره برداری از منابع نفت درایران تأسیس شد و دیگر محدودیت منابع مالی، مانعی برای تولید و اکتشاف در ایران به شمار نمی رفت. صف های طولانی و چندپشته جلوی بانک هایی که سهام شرکت نفت انگلیس و ایران را به فروش می رساندند، رونق بازار نفت را نوید می داد.

باتشکیل شرکت جدید، نقش دارسی در حد یکی از مدیران و سهام داران شرکت تنزل یافت. این شرکت به سرعت رشد کرد. طولی نکشید که اولین پالایشگاه خاورمیانه در آبادان احداث شد و در تاریخ یکم دی ۱۲۹۱ اولین محموله نفتی از آبادان راهی بازار جهانی شد. نیروی دریایی انگلستان که از دیرباز، با نیروی دریایی آلمان رقابتی آشکار و نهان داشت، برنامه بلند پروازانهٔ تغییر سوخت کشتی ها از زغال سنگ به نفت را در سر می پروراند. به یکباره احساس نیاز به دستیابی به منابع نفت چنان قوت گرفت که درسال ۱۲۹۲، چرچیل در پارلمان حضور یافت و با نطقی، به تعبیر نشریه « تایمز لندن» عالمانه، در باب منافع ملی نفتی انگلستان هشدار داد: «اگر نتوانیم به نفت دسترسی یابیم، نخواهیم توانست غله، پنبه و هزار ویک کالای ضروری دیگر را به دست آوریم». این گونه تفکرات روز به روز قوت گرفت. چرچیل در جایگاه رئیس ستاد نیروی دریایی، دراختیار داشتن سهم عمده ای از «شرکت نفت انگلیس و ایران » و قرارداد بلند مدت خرید نفت با این شرکت را برای حفظ توان و آمادگی رزمی نیروی دریایی، ضرورتی گریز ناپذیر تلقی می کرد و سرانجام، چندماه پیش از آغاز جنگ جهانی اول، موفق شد با پرداخت ۲ میلیون لیره،۵۰ درصد از سهام این شرکت را به خود اختصاص دهد. به این ترتیب، نفت به مؤلفه ای مؤثر در مسائل امنیتی و سیاسی تبدیل شد. در این ایام « شرکت نفت انگلیس و ایران» به سبب ناتوانی در امر بازاریابی و فروش نفت، در وضعیت نامطلوبی قرار گرفته بود. از قرار معلوم، شرکت شل به این شرکت، چشم طمع دوخته بود تا از این وضعیت استفاده و آن را تصاحب کند. اما اقدامات چرچیل سبب شد نه تنها این شرکت مضمحل نشود، بلکه با تقویت آن، بازار مطمئنی برای تأمین نفت مورد نیاز خود به دست آورد. ضمن این که دو نماینده از سوی دولت انگلیس، با حق وتو، در هیئت مدیره این شرکت حضور یافتند تا از نزدیک مراقب منافع نیروی دریایی باشند.

درجریان جنگ اول، این شرکت توانست بدون وقفه جدی به تولید خود ادامه دهد؛ به گونه ای که تولید آن، از روزانه ۱۶۰۰ بشکه در سال ۱۹۱۲ به ۱۸۰۰۰ بشکه در سال ۱۹۱۸ افزایش یافت و تا اواخر سال ۱۹۱۶ یک پنجم از نیاز نیروی دریایی انگلیس را تأمین کرد. به این ترتیب، شرکتی که در پانزده سال نخست تأسیس خود همواره با خطر ورشکستگی دست و پنجه نرم می کرد، با شراکت نیروی دریایی انگلستان، رونق گرفت و سود سرشاری به دست آورد. نمی روید تا امتیاز را لغو کنید. هنوز تشریفات خرید ۵۱ درصد از سهم شرکت سهامی نفت انگلیس و ایران به پایان نرسیده بود که جنگ جهانی اول آغاز شد. نیروی دریایی انگلیس، بخش عمده ای از نفت مورد نیاز خود را از این شرکت و با قیمتی پایین تر از قیمت نفت در بازار جهان، خریداری می کرد. همین موضوع یکی از زمینه های اختلاف میان دولت ایران و شرکت بود.

در آغاز قرن چهاردهم شمسی، تحولات بی شماری در ایران روی داده بود. با کودتای رضاخان، سلسله قاجار منقرض شد و در سال ۱۳۰۴ رضاخان تاج شاهی به سر نهاد. در این ایام، اهمیت اقتصادی و سیاسی نفت برای مردم و زمامداران آشکار شده بود و نشانه هایی از بهبود اوضاع اقتصادی در بخش های مختلف به چشم می خورد که متأثر از تزریق درآمدهای نفتی بود. میزان تولید نفت همواره سیر صعودی داشت، اما درآمدهای نفتی پرنوسان بود. برای نمونه، درآمد نفتی در سال ۱۳۰۶ نزدیک به ۴/۱ میلیون لیره بود، اما در سال بعد به ۵/۰ میلیون لیره کاهش یافت. این مسئله خشم رضا شاه را برانگیخته بود ومردم نیز بر این باور بودند که توطئه ای از سوی دولت انگلیس در کار است.کسی باور نمی کرد که این نوسان ها ممکن است ناشی از تغییر ناگهانی قیمت نفت و فرآورده های نفتی باشد. به موجب امتیاز نامه دارسی، شرکت می بایست ۱۶ درصد از منافع خالص خود و تمامی شرکت های تابعه را به دولت ایران پرداخت کند. اما از قرار معلوم، شرکت به بهانه های مختلف و با حساب سازی های غیر قابل بررسی، از پرداخت بخشی ازآن طفره می رفت. در سال ۱۳۱۰ به یکباره درآمد ایران به کمتر از یک چهارم سال قبل کاهش یافت. رضاخان که خلق و خوی منحصر به فردش زبانزد عام و خاص بود، تاب نیاورد و به کابینه دستور داد، برای رفع سوء تفاهم ها، با شرکت وارد مذاکره شود.

تیمورتاش، وزیر مقتدر دربار، این وظیفه را به دوش گرفت. رضاخان که مذاکرات طولانی را برنمی تابید، یک روز به هیئت دولت آمد و پرونده را داخل بخاری انداخت و با خشم و غضب فریاد زد: « نمی روید تا امتیاز را لغو کنید» به این ترتیب، در آذر ۱۳۱۱ امتیاز دارسی طبق دستور به طور یک جانبه لغو شد. حسن تقی زاده در نامه ای به «جاکس»، مدیر شرکت، الغای امتیاز دارسی را به طور رسمی اعلام کرد. اما رضاخان خیلی زود فهمید (به او فهمانده شد؟) که به شیوه های رضاخانی، نمی توان هر مشکلی را حل کرد.

در مذاکرات، چند مسئله به بحث گذاشته شده بود. یکی این که تخفیف های شرکت به نیروی دریایی انگلیس درعمل سهم ایران را از منافع شرکت میکاست؛ دیگر این که شرکت حاضر نبود مطابق قرارداد سهمی از منافع شرکت های تابعه به ایران پرداخت کند. همچنین دولت، خواهان تضمین حداقل درآمد مشخص سالانه، کاهش حوزه شمول امتیاز، رفع حق انحصاری حمل و نقل و تأمین مصرف داخلی ایران به قیمت مناسب بود که در هیچ یک از این موارد، توافقی حاصل نمی شد. شرکت طی ۱۹ سال اول (منتهی به سال ۱۳۱۰)، بر روی هم، ۳/۵۶ میلیون تن نفت از ایران برداشت و صادر کرد. از ۵/۴۹ میلیون لیره سود خالص در این دوره، نزدیک به ۱۰ میلیون لیره نصیب ایران شده بود. شرکت نفت انگلیس و ایران از تمام امکانات خود برای حل سریع این مسئله به نفع خود بهره برد. از جمله این که دولت بریتانیا بی درنگ شکواییه ای علیه ایران به دبیر کل « جامعهٔ ملل» تسلیم کرد و خواستار رسیدگی فوری به آن شد. نیازی به این کار نبود، چون دولت ایران فوری به مذاکره تن درداد. بررسی این شکایت تا تعیین نتیجه مذاکرات به تعویق افتاد. مذاکرات از فروردین ۱۳۱۲ آغاز شد و در کمتر از یک ماه به عقد «قرارداد ۱۳۱۲» (۱۹۳۳) منجر و پس از تصویب مجلس به اجرا گذارده شد. به موجب این قرارداد، حوزه شمول امتیاز به ۱۰۰ هزار مایل مربع(یک چهارم امتیاز دارسی) کاهش یافت، حق انحصاری احداث و نگهداری خطوط لوله منتفی شد، بکارگیری نیروی کار ایرانی در اولویت قرار گرفت و مبلغی برای آموزش دانشجویان ایرانی در رشته صنعت نفت اختصاص یافت. اما درعوض، زمان اعتبار قرارداد از تاریخ امضا به مدت ۶۰ سال تعیین شد، پایه پرداخت سهم ایران از ۱۶ درصد سود خالص سالانه به ۴ شیلینگ برای هر بشکه تغییر کرد. در واقع میزان ثابت و مطمئن و تأثیر ناپذیری از نوسان های بازار برای ایران در نظرگرفته شد. اما این تغییر به هیچ روی به معنای افزایش سهم ایران نبود. این قرارداد با امتیاز دارسی تفاوت ماهوی نداشت و عوارضی در پی داشت که بیشترتحولات دههٔ بعد، ناشی از آن بود. هرچند که امضای این قرارداد، درآن هنگام، موفقیتی بزرگ جلوه داده شد. حسن تقی زاده، وزیر مالیه وقت، با امضای این قرارداد باری بر دوش خود گذاشت که ۱۴ سال بعد، هنگامی که تلاش کرد آن را بر زمین نهد، اوضاع کشور به کلی متحول شده بود. درد دل و اعتراف او در مجلس، مشروعیت این قرارداد را به کلی مخدوش کرد. این بار مردی کارآزموده در مقابل شرکت نفت انگلیس قد برافراشت که به خوبی می دانست چگونه می توان با قدرت مردم و برای استیفای حقوق مردم، مبارزه کرد و پیروز شد.

منبع http://www.aftab.ir/articles