مقدمه :
در قرن حاضر برای مواجهه موثر با چالشها و بحرانهای موجود میان پدیده جهانی شدن و بومی ماندن بحران جمعیت – دگرگونیهای فناوری و شرایط حرفه ای بستری مناسبتر – کارسازتر و موجه تر از نظام تعلیم و تربیت شناسایی نشده است
نظام تعلیم و تربیت باید از طریق تدارک زمینه های تربیت کامل و آموزش چگونگی رویارویی و نحوه سازگاری با مسایل
شایستگی لازم برای تامین سعادت و نیک بختی را در دانش آموزان ایجاد کند 0
تغییر نگرش نسبت به انسان مدرسه و تحولات سریع علم و فناوری سبب شده است به انسانهای متفکری نیاز داشته باشیم که
بتوانند خود را با تغییرات غیر قابل پیش بینی آینده سازگار کنند 0 لذا وظایف مدارس در بسیاری از کشورهای جهان تغییر کرده است0 نقش کلی و غالب مدارس در تعلیم و تربیت دانش آموزان آموزش عمومی در دوره های مختلف تحصیلی است این آموزش بدان علت که مهارت خاصی را در دانش آموزان به وجود نمی آورد آموزش عمومی نامیده شده است0
امروزه مدارس موظف به آماده کردن دانش آموزان برای کسب تجربه ها- استفاده از فرصت ها و پذیرش مسیولتها در زندگی برزگسالی اند.
0 چرا مهارتهای زندگی باید به دانش آموزان آموزش داده شود ضرورت آ ن چیست ؟
مهارتهای زندگی – مهارتهای شخصی و اجتماعی است که دانش آموزان باید آنها را یاد بگیرند تا بتوانند در مورد خود و انسانهای دیگر و کل اجتماع به طور موثر و شایسته عمل کنند0
دانش آموزان برای مقابلهء سازگارانه با استرس ها و موقعیتها ی مختلف و تعارضهای زندگی به کارکردها یی نیاز دارند که آنان را در کسب این توانایی ها تجهیز کنند این کارکردها بسیار زیر بنایی اند و در فرایند تحول شکل می گیرند کارکردهایی نظیر شناخت عواطف و رفتارها که در قالب ساختارهایی مثل عزت نفس – خود کارآمدی – حل مسئله و - مهارتهای اجتماعی تجلی می یابند0
بنابر این دانش آموزان ما در حال حاضر نیاز دارند یاد بگیرند تا بدانند چه می خواهند بگویند چه می خواهند انجام دهند و درموقع لزوم از چه کسی کمک بگیرند یا چه کارهایی را برای حل مشکلات خود بکار برند 0 آنها نیاز دارند اعتماد به نفس وعزت نفس خود را افزایش دهند و نگرش ها – ارزشها و رفتارهایی را که مسئولیت پذیری و مشارکت آنها را افزایش می دهد کشف کنند و در طول زندگی از آنها استفاده نمایند 0 به نظر می رسد به علت پیچیدگی جامعه امروز با دروس و فعالیتهای آموزشی ارائه شده در دوره های آموزش عمومی کنونی دانش آموزان به اهداف رشد و آموزشی – فرهنگی و اجتماعی بطور کامل نمی رسند 0 آمادگی لازم برای تمرین مسئولیتها و تجارب زندگی بزرگسالی را کسب نمی کنند و به سطح مناسبی از بهداشت روان دست نمی یابند 0 مطالعات پژوهشی هم نشان می دهند که دانش آموزان در مقاطع مختلف تحصیلی از مهارتهای زندگی پایین تری برخورداربوده اند0
یکی از پژوهشهای انجام شده حاکی از آن است که دانش آموزان در مهارت تصمیم گیری – حل مسئله – تفکر خلاق – تفکر انتقادی – همدلی – خودشناسی – ایجاد روابط موثر با دیگران و مهارت اجتماعی با مشکلات زیادی روبرو بوده و میانگین کسب شده در مهارتهای فوق بسیار پایین بوده لذا آموزش این مهارتها میتواند موجب ارتقای رشد شخصی و اجتماعی و پیشگیری از مشکلات روانی – ا جتماعی شود0
فعالیتهای مکمل و فوق برنامه :
فعالیت مکمل فعالیتی است که براساس درون مایه دروس یک موضوع یا چند موضوع درسی در زمینه آموزش و پرورش ودر جهت عمق بخشی به برنامه های درسی طراحی میگردد 0 فعالیتهای مکمل در طول برنامه درسی است و موجب تعمیق یادگیری میشود0
فعالیتهای فوق برنامه مجموعه فعالیتهای سازمان یافته و پیش بینی شد ه ای است که به منظور تثبیت – تعمیق آشنایی و کارکرد عملی در طول سال تحصیلی برای دانش آموزان در نظر گرفته می شود تا به رشد و تعالی شکوفایی استعدا دها و مشارکت در برنامه های عملی کمک کند 0 این برنامه ها در توسعه تجربیات تربیتی دانش آموزان نقش مهمی دارد (فراگیری مهارت زندگی ) در عرض برنامه درسی قرار گرفته است – نیازهای فردی دانش آموزان و ویژگیهای محلی و منطقه ای را مورد توجه قرار می دهد و با لاخره موجب غنای برنامه درسی می شود0
اهداف فعالیتهای مکمل و فوق برنامه :
1- توسعه دیدگاه مدرسه محوری
2- تعمیق فرایند یاد دهی – یادگیری در زندگی دانش آموزان
3- غنی سازی برنامه درسی و اوقات فراغت دانش آموزان
4- گسترش یاد گیری از مدرسه به خانواده و جامعه
5- تسهیل فرایند رشد اجتماعی دانش آموزان
در برنامه فعالیتهای فوق برنامه دانش آموزان علاوه بر شرکت داوطلبانه در فعالیتها به شیوه ء غیر مستقیم آموزش دیده و از روشهای فعال یادگیری استفاده نموده آن هم بصورت مشارکتی و گروهی0
علاوه بر آن باعث توسعه یادگیری از مدرسه به خانواده و جامعه شده و جنبه های گوناگون شخصیت دانش آموزان رشد یافته و باعث شادابی و نشاط آنان می شود0
و در حین این فعالیتها افت تحصیلی کاهش یدفته و دانش آموز از خود ارزشیابی مستمری بعمل می آورد 0
مفهوم یادگیری در فعالیتهای مکمل و فوق برنامه
لازمه برنامه ریزی برای فعالیتهای مکمل و فوق برنامه و اجرای آنها در مدارس انتخاب روشهای یادگیری فعالی است که مشارکت دانش آموزان را به دنبال داشته باشد در رویکردهای سنتی و معمول آموزشی معلم در نقش فعال و دانش آموزان در نقش مخازن اطلاعات به وظایف محوله خود عمل می کردند در نهایت یادگیری دانش آموزان نیتجه محور بود و به سطوح پایین شناختی محدود می شد پژوهشهای اندک انجام گرفته در مورد عوامل موثر بر پایین بودن سطح مهارتهای زندگی نیز نشان می دهد که عواملی مانند عدم بکار گیری الگوها و روشهای مناسب تدریس – روشهای نادرست ارزشیابی – انفعالی بودن دانش آموزان – دیکته شدن محتوی آموزشی در قالب کتابهای درسی و عدم ارتباط عمیق بین خانه و مدرسه در پایین بودن سطح مهارت زندگی دانش آموزان موثر بوده اند 0
حال به مصادیق مشترک فعالیتهای مکمل و فوق برنامه که در برنامه آموزش مهارتهای زندگی نیز مورد توجه قرار گرفته اند اشاره می گردد:
1- بهداشت فردی
2- نظم و انضباط اجتماعی
3- رعایت قوانین و مقررات
4- حفظ محیط زیست
5- مهارتهای مطالعه و کتابخوانی
6- مهارت همکاری با دیگران
7- مهارتهای مقابلهای ( مقابله با اعتیاد و ...)
8- مهارتهای نوجوانی
این مهارتها از طریق اجرای فعالیتهای مکمل و فوق برنامه قابل تحقق اند 0
ویژگیهای فعالیتهای فوق برنامه :
اگر نگرش دانش آموزان نسبت به فعالیتهای فوق برنامه و غیر درسی نگرش به اوقات فراغت باشد باید با دانش و آگاهی با آن روبرو شویم و برنامه ای سنجیده و منظم برای رویارویی با آن داشته باشیم و گرنه دچار صدمات و زیانهای جبران ناپذیر ی خواهیم شد0
از جمله این نکات عبارتند از:
1- درحقیقت باید در برنامه ریزی فعالیتهای فوق برنامه به علایق و نیازهای دانش آموزان توجه شود و بین دانش آموزان بعنوان یک انسان وشرایط زیستی او رابطه روشنی وجود داشته و این ارتباط هر چقدر بهتر ساماندهی شود اثر تربیتی بیشتری خواهد داشت 0
2- از طرفی در راس فعالیتهای غیر درسی و فوق برنامه باید فردی متخصص و صاحب نظر وجود داشته باشد تا بتواند این فعالیتها را درست رهبری نماید0
3- کلاسهایی که برای دانش آموزان در نظر گرفته می شوند نباید آنها را گریزان کند بلکه باید به قدری با نشاط و شادی همراه باشد و تفکر خلاق را سبب شود و در این مسیر باید از هنر استفاده کرد ما باید به فرزندانمان فکر کردن را بیاموزیم متاسفانه دانش آموزان ما یاد نگرفته اند که در مورد یک مسئله فکر کنند و در نهایت یک اندیشه نو ارائه دهند حال آن که این کار مخصوصا" برای رده سنی نوجوان بسیار مهم است 0
4- در فعالیتهای فوق برنامه بای تنوع وجود داشته باشد تا دانش آموزان به فراخور خود از بین آنها انتخاب کنند و تنوع فعالیتها باعث نشاط آنها و مانع خستگی و ملامت آنان خواهد شد 0
5- در فعالیتهای فوق برنامه مطلب دیگری که باید رعایت شود زمان آن است که مصادف با زمان استراحت دانش آموزان نباشد و همچنین این ساعات غیر درسی طولانی نباشد که باعث خستگی و دلزدگی آنها بشود و زمان فعالیت باید با زمان توجه فرد تناسب داشته باشد یعنی دانش آموز را با توجه به ظرفیت سن و سالش به فعالیت واداشت0
6- در فعالیتهای فوق برنامه فضایی که فعالیت در آن شکل می پذیرد از نظر روانی وسن وسال دانش آموز تناسب داشته و او از این فضا لذت ببرد و علاوه بر آن باعث آرامش روانی و آزادی عمل وی شود 0 طبیعی است که فضاهای تاریک و نامناسب و غیر بهداشتی و سخت گیریهای بی مورد با فعالیتهای غیر درسی در تضاد خواهی بود0
7- از طرفی نگرش دانش آموزان نسبت به فعالیتهای فوق برنامه نباید نگرشی نگران کننده باشد یعنی در این فعالیتها دانش آموز احساس نکند که باید یکسری تکالیف معین خسته کننده و وقت گیری را انجام دهد0
از جمله فعالیتهای فوق برنامه ای که باید به آن توجه شود :
1- موسیقی: موسیقی که با فرهنگ ملی وبومی مادر تعارض نباشد آن هم مومسیقی که سرودها و محتوی آهنگ ها در آن غنی بوده و استفاده از آلات موسیقی با اصوات خفیف که موجبات آرامش ما و فرزندانمان را نیز فراهم نماید 0
2- آموزش نقاشی : آموزش نقاشی باعث ایجاد شور وشعف در دانش آموزان شده و دیدن نقاشیهای شخصیتهای بزرگ جهانی علاوه بر لذت بردن آنان ممکن است آنها را به سوی این هنر سوق دهد و حتی در این امر میتوان از امکانات پیشرفته تری مانند رایانه استفاده نمود و از طریق میل به این موهبت الهی (زیبا شناسی ) حتی ممکن است فرد از نظر خودشناسی و خداشناسی به مراتب بالاتری صعود نماید0
3- توجه به تربیت بدنی (ورزش ) : هدایت انرژی دانش آموزان در جهت نیک آن هم از طریق گرایش آنان به ورزشهای ملایم نظیر شنا – تنیس روی میز و.. از اهمیت خاصی برخوردار است که از جمله فعالیتهای ورزشی می توان به موارد ذیل اشاره نمود :
الف – احساس نشاط ب – حفظ سلامت جسمانی
ج – دفع مواد زاید از بدن د – احساس قدرتمندی
ه – آماده شدن برای فعالیتهای دیگر و عدم احساس خمودگی
4- استفاده از رایانه : نگرش دانش آموزان در استفاده از رایانه نیز چو ن هدایت و برنامه ریزی نشده است عوارض منفی را به دنبال دارد از جمله :
الف – ساعات طولانی در مقابل مانیتور نشستن که باعث عوارض جسمانی – روانی و اجتماعی می شود
ب- کم اشتهایی و سوء تغذیه دانش آموزان
ج- عوارضی که متوجه ستون فقرات و حتی دیسک کمر آنها می شود
د- ایجاد پرخاشگری و خشونت بعد از دیدن انجام بازیهای کامپیوتری
ه –ایجاد آلودگی صوتی ناشی از انجام بازیهای کامپیوتری
البته نگرش گروهی از دانشمندان به فعالیتهای غیر درسی نگرشی است که در آن نباید از دانش آموزان وظایف الزام آوری را مد نظر داشت بلکه دانش آموز باید بتواند فعالیتی را آزاد انتخاب نموده و آن را انجام دهد که قبلا" به آن اشاره شد0
5- استفاده از کتابخانه:
چرا عده ای از دانش آموزان کتابخانه های عمومی را بعنوان مکانی برای فعالیتهای فوق برنامه انتخاب می کنند ؟
1- عدم به روز بودن کتابخانه مدارس
2- واگذاری تعداد کم کتاب به دانش آموزان برای مطالعه و تحقیق
3- عدم تخصص همکارانی که در این بخش مشغول فعالیت هستند و بعضا" رفتار نامناسب که آنان با دانش آموزان دارند باعث سرخوردگی و بعضا" گریزان شدن آنان از کتابخانه مدارس می شود 0
4- عدم ارائه اطلاعات در کتابخانه مدارس به تمام دانش آموزان با توجه به تفاوتهای فردی
5- بالا بودن قیمت کتب در سطح جامعه و کمبود کتب در کتابخانه های مدارس باعث گرایش دانش آموزان به کتابخانه های عمومی شده است 0
6- عدم مکان مناسب جهت نشستن و مطالعه طولانی مدت دانش آموزان
نقش اعتماد به نفس در دانش آموزان :
یکی از مواردی که باید در فعالیتهای فوق برنامه مد نظر باشد مسئله اعتماد به نفس دانش آموزان است که متاسفانه تعدادی از دانش آموزان مستعد با عدم اعتماد به نفس روبرو می باشند 0
یکی از عمده ترین دلایل "کمرویی " نیز نزد دانش آموزان ضعف در اعتماد به نفس و احساس خود ارزشمندی است 0
پدیده کمرویی که امروزه به عنوان یک معلولیت اجتماعی مطرح است رابطه مستقیمی با چگونگی نگرش فرد نسبت به خود و احساس خود ارزشمندی وی دارد0 در درمان کمرویی هم برای کاهش اضطراب و افزایش مهارتهای اجتماعی
(مثل شمرده و رسا صحبت کردن – برقراری ارتباط بصری با مخاطبین و ... ) بدون توجه اساسی به اصول و روشهای تقویت اعتماد به نفس اقدام موثری انجام نمی پذیرد 0
خود شناسی و پذیرش مسوولیت اجتماعی از مهمترین هدفهای تربیتی در هر جامعه است و برخورداری از حس "خودارزشمندی " و " اعتماد به نفس " قوی به مثابه یک سرمایه ارزشمند حیاتی برای همه انسانها بویژه دانش آموزانی که از مهارتهای اجتماعی کمتری بهره مند هستند از موثرترین عوامل پیشرفت و شکوفایی استعدادها و خلاقیتها به شمار می آید 0بطور کلی فرایند های شناختی – احساسات- انگیزه ها – برقراری روابط فی مابین – شیوه زندگی – تصمیم گیریها و انتخابهای ما قویا" متاثر از چگونگی احساس خود ارزشمندی و اعتماد به نفس است 0
فرمت این مقاله به صورت Word و با قابلیت ویرایش میباشد
تعداد صفحات این مقاله 34 صفحه
پس از پرداخت ، میتوانید مقاله را به صورت انلاین دانلود کنید
دانلود مقاله بررسی نگرش دانش آموزان نسبت به فعالیتهای غیر درسی