خشونت یکی از عواطف مهم انفعالی است که کار با اهمیتی برای انسان انجام می دهد، یعنی به او در حفظ و نگهداری خویش کمک می کند. قرآن کریم متذکر می شود «با کفاری که در برابر گسترش اسلام ایستادگی می کنند با خشونت و شدت رفتار شود» (نجاتی، عثمان، 1969) از سوی دیگر قرآن کریم ما را به کنترل خشونت سفارش می کند. زیرا هنگام خشم فکر انسان از کار باز می ماند و قدرت صدور احکام و دستورهای صحیح را از دست می دهد.
بیان مسأله:
پدیده ی خشونت یکی از مسائل مهم جوامع انسانی است که جلوه های آشکار آن را می توانیم همه روزه در خیابان ها، پارک ها، و محیط های شغلی، تحصیلی و خانوادگی ببینیم. در واقع گستره ی خشونت آن قدر زیاد است که موجب شده محققین انواع خشونت را هم از حیث قلمروهای عینی بروز آن و هم از حیث تجلیات متنوع آن از هم متمایز کنند.
در واقع آمارهای ارائه شده از سوی مراجع رسمی نشان دهنده ی حضور جدی پدیده ی خشونت در ایران حداقل در اشکالی چون قتل، خودکشی، فرار از خانه و نزاع است. یک نگاه گذرا به مقایسه ی آماری خشونت در اشکال قتل و خودکشی نشان می دهد که در سال 2000 میانگین قتل در جهان 8/8 (درصد هزار نفر) بوده و در ایران 64/3 بوده است. همچنین میانگین خودکشی در این سال در جهان 5/14 درصد و در ایران 63/6 گزارش شده است.
(Whqlibdoc.whoint/hq/2002/924154)
اگرچه این مقایسه نشان می دهد که فاصله ی میزان خشونت در اشکال فوق در ایران تا میانگین جهانی قابل ملاحظه است معهذا این ارقام هشدار دهنده است.
گذشته از این سایر اشکال خشونت، هم چون خشونت های خانوادگی، کودک آزاری، خشونت در محیط های کار و تحصیل و جرایم مالی نیز در جامعه ی ما به چشم می خورد. امّا آمار و اطلاعات معتبری در این زمینه وجود ندارد این در حالی است که بسیاری از مصادیق خشونت به مراجع رسمی گزارش نمی شوند. (سومزی، 1375)
سازمان بهداشت جهانی خشونت را چنین تعریف می کند: استفاده ی عمدی از نیروی فیزیکی تهدیدآمیز یا واقعی، بر علیه کسی یا علیه یک گروه یا اجتماع که دارای احتمال وقوع جراحت، مرگ، آسیب روان شناختی، عدم توسعه یا محرومیت باشد. (بوکهارت 2002)
این تعریف از یک سو دربرگیرنده ی همه ی انواع خشونت است و از سوی دیگر «کاربرد نیروی فیزیکی» را جزء ذاتی خشونت محسوب می کند.
در تعریف دیگری که دیکشنری سایت www.word refrence.com ارائه داده است خشونت عبارت است از یک عمل پرخاشگرانه علیه شخص یا چیزی که در برابر او مقاومت می کند.
همین منبع خشونت را در سه مقوله قرار می دهد:
الف) عمل: در سطح عملی در برگیرنده ی پرخاشگری، اعمال خصمانه، کاربرد زور، داد و بیداد و آشوب کردن، خشونت عمومی، دیوانگی جاده ای، خشونت خانگی.
ب) کیفیت: درنده خویی و ستمگری، تندخویی، غضبناکی، روحیه ی انتقام جویی.
ج) حالت: حالت سرکشی منجر به صدمه یا جراحت و ویرانی یا تخریب، حالت اختلال و بی نظمی، حالت گردنکشی و اغتشاش گری، حالت تغییر فاحش خشم و دیوانگی.
انواع خشونت:
خشونت از حیث گستره ی شمول، مقاصد عاملین خشونت و نیز ماهیت کارکردی آن به دسته های مختلفی طبقه بندی شده است:
الف) خشونت معطوف به خود: مرتکب و قربانی یک نفر هستند و این نوع خشونت در دو شکل خودآزاری و خودکشی وجود دارد.
ب) خشونت بین شخصی: این نوع خشونت میان افراد در یک رابطه ی رودررو رخ می دهد. خشونت خانوادگی و خشونت اجتماعی از این نوع است. خشونت خانوادگی در برگیرنده ی خشونت علیه همسر یا شریک جنسی، خشونت علیه کودکان و خشونت علیه سالخوردگان است و خشونت اجتماعی شامل خشونت علیه بزرگسالان (خشونت با آشنایان و غریبه ها)، خشونت جوانان، خشونت مرتبط با جرایم مالی و خشونت در محیط های کاری است.
ج) خشونت جمعی: مرتبط با گروه های بزرگتر افراد در زمره ی خشونت جمعی است از قبیل خشونت های سیاسی و اقتصادی. (بوکهارت 2002)
به طور کلی محرک های بیرونی که منجر به خشونت و پرخاشگری می شوند عبارتند از:
الف) برخی محرک ها از طریق اجبار احساسی و تداعی با حوادث ناخوشایند به واکنش های خشونت آمیز منجر می شود.
ب) برخی از افراد به واسطه ی گریز از تهدید و حمله ی دیگران در خشونت علیه آنها پیش روی می کنند.
ج) وجود یک ابزار خشونت در معرض دید، محرکی برای تشدید کنش پرخاشگرانه به شمار می رود. (فرجاد 1372)
مفهوم فقر: از دیدگاه جامعه شناسی تعریف دقیق فقر و تعیین حدود آن خالی از اشکال نیست زیرا همانند بسیاری از پدیده های اجتماعی فقر نیز اعتبار زمانی و مکانی دارد و با خود اجتماع متحول می شود ولی آن چه مسلم است فقر زاییده ی دو عامل تعیین کننده ی کمبود و مالکیت است. بدین معنی که در بسیاری از جوامع همه چیز به قدر وفور وجود ندارد و تقاضا بیش از عرض است. در نتیجه هرچه که برای زندگی ضروری و کمیاب است ارزش اقتصادی پیدا می کند و به محض اینکه ارزشمند می شود در بسیاری از کشورها عده ی قلیلی آن را تصاحب می کنند و عده ی کثیری محروم می شوند به دنبال این امر کسانی که امکان دست یابی به شیء نادر را ندارند نسبت به آن احساس فقر می کنند. (شیخاوندی، 1353)
پدیده ی فقر نیز به طور قراردادی با فقدان منابع مالی کافی تعریف می شود. می توان رقم درآمد را برای تشخیص بین خانواده هایی که فقیرند و آنها که نیستند به کار برد.
در واقع معنی فقر خیلی بیش از کم پولی است. فرهنگ فقر در محله ی فقر، زاده می شود و همراه با بچه ای از فامیلن نامناسب، ناحیه ای نامناسب از مملکت و از اقوام و نژاد خاصی رشد می کند. این خاصیت «دوام به نیروی خود» فقر شایسته توجه است. (هارلینگتون 1962)
چون ارزش های ملّی هر جامعه، موفقیت و کسب هرچه بیشتر را می خواهد لذا ما همیشه کوشش به منظور بهبود وضع خویش و پیشرفت را تحسین می کنیم. دنیای تبلیغات سبب انگیزش خواسته های مادی ما می گردد و محسّنات دلنشین «داشتن» را به رخ ما می کشد. این ثروت بارز فقیر را وا می دارد که به علّت ناداری احساس تحقیر، و به ناداری خود بیشتر آگاه شود و مشاهده ی این اختلاف دایم به زندگی خود فقیر بیش تر اثر کرده و آنها را به شکست خویش و احساس درماندگی واقف تر می سازد. (آیرین 1969)
در آمریکا شخصیت فقیر درهم شکسته است. اعتماد به نفس او ملوث گشته و امید و انگیزه از روح فقیر ریشه کن شده و خشونت در او افزون گشته است. (لویس1969)
بر طبق نظریه ی رابرت مورتون (1940) افراد به علّت اینکه برای رسیدن به اهداف، وسایل لازم را در اختیار ندارند در شرایط آنومیک قرار می گیرند که موجب ایجاد فشار روانی در افراد می شود که جلوه ی بیرونی این فشار روانی خشم است.
در روی آورد یادگیری اجتماعی خشونت به کشاننده های بیرونی مرتبط با آن بیش از کشاننده های درونی توجه دارد و از این رو بندورا (1986) معتقد است در پیش بینی ظهور خشونت و پرخاشگری بایستی شرایط زمینه ساز بیش از مستعد بودن افراد مورد نظر قرار بگیرد.
اقتصاد آنان و سایر اندیشمندان طی بررسی های گوناگون کوشیده اند نشان دهند که ریشه ی برخی از رفتارهای نابهنجار در امکانات اقتصادی نهفته است. در میان عواملی که می توان اقتصادی به شمار آورد مسائل مربوط به کمبودهای غیرمادی مانند فرهنگ، مهارت و کمبودی مادی مانند کاهش قدرت خرید و بی خانمانی است. (شینی وندی 1353)
در پیوند برخی از انواع کج روی ها مانند انواع بیماری های روحی با وضع اقتصادی تردیدی نیست و بررسی های متعدد گواه آن است:
مثلاً فورناساری دی ورس که یکی از پیشتازان جرم شناسی است طی یک بررسی نشان داده است که در ایتالیا خانواده های فقیر 60% جمعیت را تشکیل می دهند ولی جرایم مربوط به آنها 85 تا 90% کل جرایم است.
آلفرد مارشال در کتاب تاریخی خود درباره ی تئوری اقتصاد سرمایه داری (1891) نوشت:
درست است که علی رغم فقر، تحت تأثیر عوامل مذهبی، روابط دوستی و محبت های خانواده ممکن است انسان احساس بزرگترین خوش بختی را بکند ولی با این وجود باید اذعان داشت که در محیط فقر، به ویژه در مناطق پرجمعیت، فقر اقتصادی موجب از بین رفتن و پژمرده شدن استعدادهای انسانی می شود.
مارکس معتقد است که جنایت، فحشا، فساد، رفتار خلاف اخلاق و خشونت در درجه ی نخست ناشی از فقر است که زاییده ی سیستم سرمایه داری است به این صورت که عده ی معدودی با در اختیار گرفتن وسایل تولید، ثروت ها را به طور نامساوی قسمت می کنند و تناقضات اجتماعی را پدید می آورند.
همچنین میزان نسبتاً کم درآمد با میزان نسبتاً زیادی از خشونت میان زنان و شوهران ارتباط داشت. در یک پژوهش سراسری در مورد خشونت های خانوادگی در آمریکا، پژوهشگران دریافتند که خانواده های فقیرتر از درگیری ها و خشونت های بیش تری خبر می دهند. (برکوتیز1986)
تحقیقات نشان داده اند که مناطق دارای بزهکاری زیاد بر اساس بیکاری بالا، زندگی فقیرانه و بدون امکانات مشخص می شود. البته بعید است که بتوان فقر را به عنوان یکی از موضوعات در ارتباط با خشونت ریشه کن کرد امّا از راه سیاست گذاری های مناسب در آموزش و پرورش و سایر سازمان های اجتماعی می توان مانعی بزرگ در راه این سرچشمه ی ناخوشایند زندگی ایجاد کرد. (دویچ 1960)
مسأله ی پژوهش: آیا بین خشونت و فقر (کمبود امکانات مادی برای رسیدن به اهداف) رابطه وجود دارد؟
فرضیه: بین خشونت و فقر یک رابطه ی مثبت وجود دارد یعنی هرچه فقر افزایش پیدا می کند خشونت نیز افزایش پیدا می کند.
هدف تحقیق: آن چه که در این تحقیق اهمیت دارد این است که آیا افراد فقیر که در جامعة ایران انحصاراً تهران زندگی می کنند نسبت به افراد عادی خشونت بیشتری ابراز می کنند؟
اگر چنین است تفاوت میزان خشونت بر اساس متغیرهای زمینه ای چگونه است و در واقع تا آن جا که بررسی شده تحقیقات و بررسی های علمی پیرامون پیامدهای فردی، اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی انواع خشونت در ایران بسیار کم صورت گرفته است. پس انجام تحقیقی که بتواند رابطه ی معنی دار بین این دو پدیده ی با اهمیت را بررسی کند می تواند به دادن راهکارهای عملی جهت تعدیل این وضعیت منجر گشته و گامی در جهت ارتقاء جامعه به سمت پیشرفت و تعالی بردارد. بنابراین هدف اساسی این تحقیق بررسی مسأله ی رابطه ی فقر و خشونت از ابعاد روانی، فرهنگی و اجتماعی است. تا مسئولان اجتماعی کشور بتوانند با ارائة پیشنهادات و کاربرد روش های صحیح تر روانی، اجتماعی و تربیتی در پیشگیری و کاهش این مشکل اجتماعی چاره ای بیاندیشند.
ضرورت پژوهش: از آن جا که افراد زیادی در جوامع امروزی به مسأله ی فقر و کمبود امکانات مبتلا هستند و آمارهای جهانی بالا بودن جرایم بزهکارانه را در افرادی که زندگی فقیرانه و بدون امکانات دارند را تأئید کرده است و ارتباط بالای آن را با شاخص های آسیب شناسی اجتماعی از قبیل اعتیاد دارویی، قاچاق و … را اعلام کرده است این زنگ خطر را در گوش ما به صدا در می آورد که عدم توجه به اقشار آسیب پذیر جامعه عواقب سنگینی به بار می آورد.
خشونتی که این افراد در معرض ابتلاء به آن قرار دارند در واقع به هیچ وجه به نفع جامعه نیست و خسارت های مادی و معنوی آن برای جامعه قابل جبران نمی باشد. به همین جهت توجه به این مسأله با هدف کنترل خشونت در افرادی که از امکانات کافی مادی برخوردار نیستند ضروری می باشد.
در واقع تحقیقات رابطه ی مثبتی بین فقر و جرایم پرخاشگرانه نشان داده اند. یکی از پیامدهای آن، این است که فقیرترین نواحی شهرهای بزرگ غالباً با بیش ترین میزان جنایت و آدم کشی در ارتباط هستند. از این گذشته فقر می تواند به پرخاشگری های دیگری مانند خشونت های خانوادگی بیانجامد. در یک پژوهش سراسری در آمریکا نشان داده شده در صورتی که پدر بیکار باشد احتمال کتک خوردن کودک بیشتر است. که این مسأله خود ضرورت بررسی دقیق تر این معضل بزرگ را خاطرنشان می سازد.
تحقیقات نشان می دهند که لزوماً بررسی فقر مطلق ما را به سمت نتیجه ی مطلوب رهنمون نمی کند بلکه ما فقر نسبی را مورد سنجش قرار می دهیم و منظور این است که امکانات در جامعه برای همه ی افراد وجود دارد و افرادی که درآمد کافی ندارند نیز این امکانات را می بینند امّا نمی توانند از آن استفاده کنند که این مفهوم فقر نسبی رابطه ی معناداری با خشونت دارد زیرا باعث ایجاد ناکامی در افراد می شود که این ناکامی به خشونت در فرد منجر می شود.
متغیرها:
الف) متغیر مستقل: وجود یا عدم وجود امکانات مادی
ب) متغیر وابسته: میزان خشونتی که افراد بروز می دهند.
متغیر تعدیل کننده: محل سکونت
تعریف متغیرها:
الف) تعریف مفهومی متغیر مستقل:
فقر: به معنی عدم استفاده از امکانات جامعه به دلیل ناداری مادی که افراد به آن مبتلا هستند که می توان رقم درآمد را برای تشخیص خانواده های فقیر و غیر آن به کار برد. (هارلینگتون 1966)
ب) تعریف عملیاتی متغیر مستقل:
از طریق نمره ای است که فرد از سئوالات مربوط به اندازه گیری میزان فقر به دست می آورد.
(سئوالاتی طراحی شده است که میزان درآمد افراد و به طور کلی امکانات مادی مثل وضعیت مسکن، نوع شغل، و میزان رفاه را می سنجد.)
ج) تعریف مفهومی متغیر وابسته:
خشونت: استفاده ی عمدی از نیروی فیزیکی، تهدیدآمیز یا واقعی، بر علیه کسی یا علیه یک گروه یا اجتماع که دارای احتمال وقوع جراحت، مرگ، آسیب روان شناختی، عدم توسعه یا محرومیت باشد که در رابطه ی رو در رو رخ می دهد. (سازمان بهداشت جهانی)
تعریف عملیاتی متغیر وابسته:
نمره ای که فرد از تست پرسش نامه ی پرخاشگری آرنولد اچ باس و مارک پری به دست آورده است که به طبع هرچه نمره ی فرد در این تست بیشتر باشد میزان خشونت و پرخاشگری فرد نیز بیشتر است.
فرمت این مقاله به صورت Word و با قابلیت ویرایش میباشد
تعداد صفحات این مقاله 31 صفحه
پس از پرداخت ، میتوانید مقاله را به صورت انلاین دانلود کنید
دانلودمقاله بررسی رابطه ی فقر و خشونت