یاری فایل

مرجع دانلود فایل ,تحقیق , پروژه , پایان نامه , فایل فلش گوشی

یاری فایل

مرجع دانلود فایل ,تحقیق , پروژه , پایان نامه , فایل فلش گوشی

بررسی سلامت عمومی و خودکارآمدی در بین دانشجویان با عقاید مذهبی بالا

اختصاصی از یاری فایل بررسی سلامت عمومی و خودکارآمدی در بین دانشجویان با عقاید مذهبی بالا دانلود با لینک مستقیم و پر سرعت .

-1-)مقدمه                                                                                                         2

1-2-) بیان مسئله                                                                                                5

1-3) اهمیت و ضرورت تحقیق                                                                             9

1-4) سوالات پژوهش                                                                                         12

1-5) اهداف پژوهش                                                                                           12

1-6) فرضیه های پژوهش                                                                                     12

1-7) تعریف مفهومی و عملیاتی متغیرها                                                                 13

فصل دوم : پایه های نظری و پیشینه ی تحقیق

2-1) آقار منفی بر تندرستی                                                                                  16

2-2) زیگموندفروید                                                                                            16

2-3) آلبرت الیس                                                                                               25

2-4) وندل والترز                                                                                                27

2-5) متخصصان مراقبت های اولیه                                                                        28

2-6) پزشکان مراقبت های اولیه                                                                            29

2-7) آرای روان شناسان موافق با دین                                                                    30

2-8) ویلیام جیمز                                                                                                30

2-9) کارل گستاویونگ                                                                                      36

2-10) دین و سلامت روان                                                                                   43

2-11) مقابله ی دینی با تنش                                                                                44

2-12) خشنودی خوش بینانه از زندگی                                                                 47

2-13) تفسیر خوش بینانه از مرگ                                                                         50

2-14) افسردگی و خودکشی                                                                                52

2-15) اضطراب                                                                                      56

2-16) مصرف سوء الکل و دارو                                                                           57

2-17) مطالعات درمانی                                                                                       58

2-18) سازو کارهای ممکن برای تاثیر دین                                                            59

2-19) دین و سلامت بدن                                                                                    61

2-20) فشار خون بالا                                                                                          61

2-21)سکته مغزی                                                                                               62

2-22) بیماری قلبی                                                                                             63

2-23) سرطان                                                                                                    67

2-24)مرگ ومیر ناشی از همه علل                                                                        69

2-25) سایر مطالعات صورت گرفته در زمینه تاثیر دین داری بر جسم و روان

انسان                                                                                                               70

فصل سوم : روش پژوهش

3-1) مقدمه                                                                                                        74

3-2) جامعه ی آماری پژوهش                                                                              74

3-3) نمونه ی آماری و روش نمونه گیری                                                              74

3-4) طرح پژوهش                                                                                              74

3-5) روش دست یابی به داده ها                                                                          75

3-6) پرسش نامه ی نگرش مذهبی                                                                        75

3-7) پرسش نامه ی سلامت عمومی                                                                      76

3-8) اعتبار پرسش نامه ی سلامت عمومی                                                                         77

3-9) پایایی پرسش نامه ی سلامت عمومی                                                                         78

3-10) روش نمره گذاری پرسش نامه سلامت عمومی                                              78

3-11) مقیاس های سلامت عمومی                                                                        79

3-12) پرسش نامه ی خودکارآمدی                                                                      80

3-13) روش جمع آوری داده ها                                                                           81

3-14) روش اجرای اصلی پژوهش                                                                        82

3-15) روش آماری                                                                                            82

فصل چهارم : یافته ها

4-1) مقدمه                                                                                                        85

4-2) داده های تحلیل شده                                                                                   86

4-3) فرضیه های پژوهش و تائید یا عدم تائید آنها                                                             86

فصل پنجم: بحث و نتیجه گیری

5-1) مقدمه                                                                                                        90

5-2) نتایج تحقیق و بحث و بررسی                                                                       90

5-3) محدودیت های پژوهش                                                                               94

5-4) پیشنهاد های تحقیق                                                                                    95

منابع و ماخذ                                                                                                       98

 


دانلود با لینک مستقیم


بررسی سلامت عمومی و خودکارآمدی در بین دانشجویان با عقاید مذهبی بالا

عنوان پایان نامه : بررسی نگرش دینی بر تفکر انتقادی دانشجویان

اختصاصی از یاری فایل عنوان پایان نامه : بررسی نگرش دینی بر تفکر انتقادی دانشجویان دانلود با لینک مستقیم و پر سرعت .

عنوان پایان نامه : بررسی نگرش دینی بر تفکر انتقادی دانشجویان


عنوان پایان نامه :  بررسی نگرش دینی بر تفکر انتقادی دانشجویان

عنوان پایان نامه :  بررسی نگرش دینی بر تفکر انتقادی دانشجویان

قالب بندی :  word

 

شرح مختصر :  هدف اصلی پژوهش حاضر بررسی تأثیر نگرش دینی ( مثبت و منفی ) بر تفکر انتقادی

دانشجویان دانشگاه آزاد اسلامی واحد دماوند است.

فرضیات پژوهش عبارتند از :

1) بین نگرش دینی مثبت و تفکر انتقادی رابطه وجود دارد

2) بین نگرش دینی منفی و تفکر انتقادی رابطه وجود دارد.

همان طوری که ملاحظه می کنید جامعۀ آماری کلیۀ دانشجویان علوم تربیتی دانشگاه آزاد

اسلامی واحد دماوند است و نمونۀ آماری 100 نفر است که از میان این جامعۀ آماری به

صورت تصادفی ساده انتخاب شده است . روش گردآوری اطلاعات در این پژوهش پرسشنامه

نگرش دینی و تفکر انتقادی خودساخته است که در اختیار گروه نمونه قرار گرفته و بعد از

پاسخ جمع آوری شده و اطلاعات مورد بررسی قرار گرفت . در تجزیه و تحلیل اطلاعات از دو روش توصیفی و استنباطی  استفاده شد و جداول و نمودارهای آماری ارائه شد.

نتایج این پژوهش به شرح ذیل است :

1)             بین نگرش دینی و تفکر انتقادی رابطۀ معناداری وجود دارد.

2)             بین نگرش دینی مثبت و تفکر انتقادی رابطۀ معناداری وجود دارد.

3)             بین نگرش دینی منفی و تفکر انتقادی رابطۀ معناداری وجود دارد.

فهرست :  

مقدمه

متغیرهای پژوهش

 نگرش دینی مثبت

نگرش دینی منفی

تفکر انتقادی

تعاریف عملی متغیرها

نگرش چیست

فطری بودن دین

فلسفۀ دین چیست

 دین از دیدگاه مطهری

دین از دیدگاه کانت

ویژگی‌های تفکر انتقادی

مهارتهای ویژه در تفکر انتقادی

تفکر انتقادی و تفکر منطقی

تفکر انتقادی و حل مسئله

مراحل تفکر انتقادی

پیشینه مربوط به تفکر انتقادی

نقد و بررسی پیشینه و دیدگاهها

نگرش دینی منفی

روش تحقیق و روش گردآوری اطلاعات

ابزارهای گردآوری اطلاعات

آزمون نگرش دینی

روش تجزیه و تحلیل اطلاعات

پیشنهاد به محقق آینده

پرسشنامه


دانلود با لینک مستقیم


عنوان پایان نامه : بررسی نگرش دینی بر تفکر انتقادی دانشجویان

دانلود مقاله رابطه هوش هیجانی با سلامت روانی در بین دانشجویان دختر و پسر دانشگاه آزاد اسلامی

اختصاصی از یاری فایل دانلود مقاله رابطه هوش هیجانی با سلامت روانی در بین دانشجویان دختر و پسر دانشگاه آزاد اسلامی دانلود با لینک مستقیم و پر سرعت .

 

 

 

موضوع پژوهشی :
با نگاهی به موضوع مورد بررسی و با توجه به پژوهشها و بررسیهایی تا به امروز انجام گرفته و به ثبت رسیده است احتمالاً ممکن است تفاوت میان افراد از لحاظ هوش هیجانی با سلامت روانی آنها بر بسیاری از مسائل که در اینجا گنجانیده نمی شود پرداخته شده باشد. در این پژوهش ما به دنبال مسائلی ازین قبیل هستیم که :
با شناخت از هوش هیجانی می توان سلامت روانی را در افراد پیش بینی کرد. با بررسیهای انجام شده می توان درنظر داشت که کدام یک از مؤلفه های سلامت روانی می تواند بیشتر در هوش هیجانی تأثیر داشته باشد و در جهت رفع آن تلاش نمود.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

مقدمه :
طرفداران اصلی روان شناسی انسان گرایانه در این دهه گوردن آلبورت، آبراهام مازلو وکارل راجرز عقیده دارند که یکی از احتیاجات ضروری و مبرم انسان این است که نسبت به خودش احساس خوبی داشته باشد هیجان های خود را مستقیماً تجربه نماید و از نظر هیجانی رشد کند.
در حطیه روانشناسی اندیشمندان بزرگ از طرفی به علت شناسی دردهای روانی انسان و از طرف دیگر به طرح روش هایی برای بهره مندی انسان از ظرفیت کامل خود در جهت سلامت عمومی پرداخته اند که همه در جای مقبول و هر یک تکامل بخش و یا حداقل مپوش نظریه های خود بوده است. فروید به عنوان چهره ی معروف، روان شناسی نیروی اول معتقد است هسته مرکزی روان نژندی یا نورتیک اضطراب است. اضطراب یک ترس درونی شده است ترس از اینکه مبادا تجارب دردآور گذشته یادآوری شوند. (شفیع آبادی و ناصری، 1383 ).
هدف از روان درمانی در این دیدگاه ایجاد سلامت عمومی است. سلامت عمومی دو جنبه دارد یکی هدف از آن سازگاری با محیط بیرونی دیگری سازش با محیط درونی، محیط مجموعه عوامل و امکاناتی است که مواجهه می تواند از آن میان برای توسعۀ توانایی های خود به منزلۀ یک انسان آزاده دست به انتخاب بزند (با باترسون، 1996 ، به نقل از شفیع آبادی، 1384 ).
در سراسر جریان روانکاری در درجۀ اول بر روش سازش احساسات و عواطف تأکید می کند این احساسات شامل، اضطراب، خصومت و عشق و رنجش و ... و امثال اینها می شود به مرور که احساسات روشن تر می شوند دفاعهای که آنها را از نظر به دور می دارند نیز واضح تر می شوند و به مرور که مراجع پذیرش بیشتری را از جانب درمانگر احساس می کند. عشق و علاقه او به خودش افزایش می یابد، می تواند احساسات خود را تحمل کند و از دست زدن به دفاع هایی که دیگر برای کنترل احساسات لزومی ندارد، بپرهیزد (شفیع آبادی، 1379 ).
به عقیده مازلو (1970) بزرگترین کشف فروید این است که علت عمده بیماریهای روانی به ترس از دانش درباره خویشتن، درباره هیجان ها، تکانش ها، خاطرات، استعدادها و ... به طور کلی این نوع ترس دفاعی است به این مفهوم که نوعی حمایت از عزت نفس ما و از عشق و احترام ما به خودمان به شمار می رود ما گرایش داریم که از هر نوع دانشی که بتواند باعث شود که خودمان بدمان بیاید یا احساس حقارت کنیم. (مازسو، ترجمه رضوانی، 1384 ).

 

 

 

 

 

بیان مسأله :
تحقیقات قبلی نیز نشان داده بین درک و فهم تصاویر و شاخص های هوش اجتماعی همبستگی معناداری وجود دارد و دانشوران علوم اجتماعی نیز روابطی بین هوش هیجانی و سبکهای مختلف مدیریت و رهبری و عملکردهای فردی وجود دارد بیان کرده اند.
انسانها در زمان های دور به طور دسته جمع زندگی می کردند. ارتباط نزدیک بین ما و بیماریهای هراس آور است. در طول تاریخ شرایط گوناگون باعث تضیف جامعه انسانی شده است. تا قرن 19 ، از علت بیماری ها اطلاع زیادی وجود نداشت و در نتیجه کنترل بیماری ها مشکل بود.
اما آنچه در حال حاضر مدنظر ماست این است که مسئله هوش هیجانی را در ارتباط با سلامت روانی افراد بسنجیم.
زیرا جسم و روان در ارتباط با هم اند. با توجه به این مسئله می توان گفت که مسئله ویژگی های شخصیتی از جمله مسائل مهمی است که می تواند مورد پژوهش قرار بگیرد در این جا ما یکی از این مسائل را درنظر گرفتیم که سلامت عمومی فرد است.
سوال پژوهشی :
- آیا هوش هیجانی با کنش اجتماعی رابطه معناداری دارد؟
- آیا هوش هیجانی با افسردگی اساسی رابطه معناداری دارد؟
- آیا هوش هیجانی با سلامت روانی رابطه معناداری دارد؟
- آیا هوش هیجانی با اضطراب و اختلال در خواب رابطه معناداری دارد؟
هدف پژوهشی :
هدف اصلی این پژوهش بررسی رابطه هوش هیجانی با مؤلفه های جسمانی، اجتماعی، افسردگی شدید، اضطراب و درکل سلامت روانی باشد شناساندن یک مسئله که چطور هوش هیجانی در سلامت روانی فرد می تواند تأثیرگذار باشد و با درنظر گرفتن اینکه خانواده ها با کلامشان وعملکردشان می توانند کودک را در جهت شناخت خود و رفتارش و در عین حال شناخت دیگران نقش داشته باشد و با توجه به این که هوش هیجانی زیر مجموعه ای از هوش هیجانی اجتماعی است و می تواند فرد را در جهت سازگاری با جامعه همراه نماید.
اهداف فرعی :
1 ) هدف فرعی اول این پژوهش این است که هدف هیجانی یا افسردگی رابطه دارد و آیا افسردگی در هوش هیجانی تأثیر دارد.
2 ) هدف فرعی دوم رابطه هوش هیجانی با اضطراب و اختلال در خواب است و اینکه آیا هوش هیجانی در اضطراب و اختلال خواب تأثیر بسزایی دارد.
اهمیت پژوهش :
عوامل متعددی در سازگاری و رضایت از زندگی دخیل می باشند که می توان هوش هیجانی را در اینجا نام برد که در جهت سازگاری و بهداشت روانی هرچه بیشتر افراد تأثیرگذار می باشند.
هوش هیجانی نیز مانند هوش غیرشناختی دشوار است هوش هیجانی نوع دیگری از هوش است که مشتمل بر شناخت احساسات خویش و استفاده از آن برای اتخاذ تصمیم های مناسب در زندگی است. توانایی مطلوب خلق و خو وضع روانی و کنترل تکانش هاست عاملی است که به شکست ناشی از دست نیافتن به هدف و شخص ایجاد انگیزه امید می کند (دانیل گلمن، 1374 ، ص 18 ) و در واقع باعث می شود که فرد همدل و هم حسی را لمس نماید.
گلمن ضمن مهم شمردن هوش غیرشناختی وهیجانی می گوید هوش بهر در بهترین حالت خود تنها عامل 20 درصد از موفقیت های زندگی است و 80 درصد موقعیت ها به عوامل دیگر وابسته است و سرنوشت افراد در بسیاری از موارد در گروه مهارت هایی از هوشهایی چه نقش در زندگی امروز دارد.
دیگر از قبیل هوش هیجانی را تشکیل می دهد.
با توجه به اینکه سلامت روانی در سازگارتری بهتر فرد با محیط پیرامون خود از مسائل اصلی جامعه می باشد می توان انتظار داشت که هوش هیجانی می تواند چقدر در تأثیرگذاری فرد در سازگاری هرچه بیشتر او با اجتماع خود نقش آفرین باشد و او در جهت کمال و موقعیت روزافزون یاری نماید.

 


فرضیه تحقیق :
- هوش هیجانی با مؤلفه اضطراب رابطه معناداری دارد.
- هوش هیجانی با سلامت روانی رابطه معناداری دارد.
- هوش هیجانی با افسردگی شدید رابطه معناداری دارد.
- هوش هیجانی با کنش اجتماعی رابطه معناداری دارد.
تعریف عملیاتی متغیرها :
سلامت روانی :
نمره آزمودنی از پرسشنامه سلامت روانی GHQ به دست می آورد.
هوش هیجانی :
نمره ای آزمودنی از پرسشنامه هوش هیجانی به دست می آورد.
متغیرهای پژوهش :
متغیر مستقل :
در این پژوهش میزان هوش هیجانی می باشد.
متغیر وابسته :
در این پژوهش سلامت روانی متغیر وابسته است. (دلاور، 1388 )
تعریف نظری متغیرها :
سلامت روانی :
سلامت روانی حالت مطلوب سلامتی کارکرد آرام و روان بدن است. (اینترنت)

 

تعریف نظری هوش هیجانی :
هوش هیجانی :
با توانایی درک خود و دیگران یعنی شناخت هرچه بیشتر احساسات، عواطف خویش و ارتباط سازگاری فرد و محیط پیوند دارد. (گلمن، 1368 ).
هیجان :
پاسخ به بلافاصله ارگانیسم با توجه به درجه جذابیت یک موقعیت خاص (واکمیر، 1990)
پیشینه تحقیق :
احمدی در سال 1370 در تحقیقی تحت عنوان بررسی رابطه بین هوش هیجانی و افسردگی در بین دانش آموزان مقطع سوم دبیرستان شهرستان فومن که نتایج به دست آمده حاکی از آن است که بین هوش هیجانی و افسردگی رابطه وجود دارد.
بهادری در سال 1371 در تحقیقی تحت عنوان مقایسه هوش هیجانی در بین افراد افسرده و افراد عادی حدود سن 20 ساله شهرستان نور که نتایج به دست آمده حاکی از آن است که بین افراد افسرده و افراد عادی از لحاظ هوش هیجانی تفاوت وجود دارد.
سروری در سال 1380 در تحقیقی تحت عنوان بررسی رابطه بین اضطراب و کنش اجتماعی در بین دانشجویان رشته روان شناسی دانشگاه آزاد اسلامی واحد رود هن که نتایج به دست آمده حاکی از آن است که بین اضطراب و کنش اجتماعی رابطه وجود دارد.
سعیدی در سال 1369 در تحقیقی تحت عنوان بررسی رابطه بین سلامت روانی و اضطراب در بین دانش آموزان مقطع اول دبیرستان شهرستان کاشمر که نتایج به دست آمده حاکی از آن است که بین سلامت روانی و اضطراب رابطه وجود دارد.
متغیر پژوهش و تعریف عملیاتی و اطلاعاتی :
هوش هیجانی :
با توانایی درک خود و دیگران یعنی شناخت هرچه بیشتر احساسات، عواطف خویش و ارتباط سازگاری فرد با مردم و محیط پیوند دارد. (گلمن، 1380 )
هیجان :
پاسخ بلافاصله ارگانیسم با توجه به درجه جذابیت یک موقعیت خاص (واکمیر، 1990، ص 29 ).
سلامت روانی :
سازمان جهانی بهداشت، بهداشت روانی را چنین تعریف می کند بهداشت روانی در درون مفهوم کلی بهداشت جای می گیرد و بهداشت یعنی توانایی کامل برای ایفای نقشهای اجتماعی، روانی، جسمی، شخصی که از بهداشت روانی برخوردار است می توان شمار صفتهای خود را با دنیای بیرون و درون حمل کند. اگر شخص توان انجام دادن سازگاری با محیط را نداشته باشد تعارض های او به صورت نو نشان می دهد و به شخص نورتیک تبدیل می شود.

 

علائم جسمانی :
تعریف نظری :
علائم جسمانی نشانه های بیمارگونه خاکی از یک بیماری جسمانی هستند که ممکن است در اثر مصرف دارو و یک بیماری جسمانی با یک اختلال روانی ظاهر شدند. (کاپلان و ساروک، 1993 ، ص 95 ).
تعریف عملیات :
علائن جسمانی، نمراتی است که پرسشهای هفت گانه مقیاس A در فرم 28 ماده ای پرسشنامه سلامت عمومی به دست می آید و میزان علائم که هر آزمودنی از خود نشان میدهد میزان نمره ای است که در پاسخ دهی به این مقیاس گرفته است.
اضطرراب و اختلال در خواب :
تعریف نظری :
اضطراب، احساس دلواپسی، به علامت انتظار نظری است که ممکن است درونی یا بیرونی باشد. بی خوابی یا اختلال در خواب فقدان یا کاهش توانایی به خواب رفتن است که به سه کل بی خوابی اول شب، وسط شب و آخر شب ظاهر می شود. که غالباً با یک اختلال نظیر اضطراب و افسردگی، یک علت عضوی معلوم یا مصرف مواد مربوط می شود. (کاپلان و سادوک، 1994 ).

 


تعریف عملیاتی :
اضطراب و بی خوابی نمراتی است که از پرسشنامه های هفت گانه مقیاس B از فرم 28 ماده ای پرسشنامه سلامت عمومی به دست می آید. و میزان برخورداری هر آزمودنی از آن میزان نمره ای است که آن آزمودنی از پاسخ دهی به این مقیاس گرفته است.
اختلال در کنش اجتماعی :
تعریف نظری :
کنش اجتماعی در فرهنگ علوم رفتاری به صورت زیر تعریف می شود هر عمل طبیعی یا مصنوعی که آثار اجتماعی تولید می کند این اصطلاح در برنامه تحصیلی برای اشاره به جنبه فعالیت های عمومی مزبور به زندگی گروهی در تمام فرهنگها بکار می رود. (شعاری نژاد، 1364 ، ص 30).
تعریف زیر از کنش اجتماعی، مجموعه عملیاتی است که از طریق آن قسمتی از اشکال ساخته یافته اجتماعی تجلی می نماید نقش است که یک عضو و یا جزء از حیات اجتماعی در درون ساخت جزیی یا کلی ایفا می کند تمامی جلوه های عینی و قابل مشاهده که موجبات انطباق و سازگاری یک نظام خاص اجتماعی را فراهم می آورد و بر همین اساس اختلال در کنش اجتماعی یا کنش اجتماعی نامطلوب هر جلوه عینی یا قابل مشاهده است که این سازگاری نظام را کاهش می دهد.

 


تعریف عملیاتی :
اختلال در کنش اجتماعی، نمراتی است که از پرسشهای هفت گانه مقیاس فرمول 28 ماده ای پرسشنامه سلامت عمومی به دست می آید. و میزان آن در هر آزمودنی میزان نمره است که آن آزمودنی از پاسخ دهی به این مقیاس گرفته است.
افسردگی شدید یا اساسی :
تعریف نظری:
این اصطلاح بسیار وسیع و تا حدودی مبهمی است برای شخص عادی حالتی مشخص یا غمگین و گرفتگی و بی حوصلگی است و برای پزشک گروه وسیعی از اختلالات خلقی یا زیر شاخه های متعددی را تداعی می کند خصوصیات اصلی حالات افسردگی کاهش عمیق میل به فعالیت های لذتبخش روزمره مثل معاشرت، تفریح، ورزش و روابط جنسی است این ناتوانی برای کسب لذت حالتی نافذ و پایدار دارد. به طور کلی، شدت افسردگی بستگی به تعادل علایم و درجه متعدد آن دارد و خفیف ترین شکل ممکن است فقط محدودی از علائم اصلی وجود داشته باشد. مهمترین علامت افسردگی همین ناتوانی در کسب لذت در چیزهایی است که قبلاً لذت بخش بوده است و غمگینی یکی از خصوصیات افسردگی است لذا در تمام انواع جزیی از علایم بیماری نیست. بیمار ممکن است بجای غمگینی از گیجی و اضطراب و عدم تمرکز فکری شکایت داشته باشد احساس درماندگی، میل به خود سلامت گری، کاهش اعتماد به نفس از شایع ترین علائم افسردگی است (پورافکاری، 1373).
در افسردگی اساسی بیمار ممکن است رابطۀ خود را با واقعیت از دست بدهد. دچار هذیان شود و چه بسا دست به خودکشی بزند غالباً گفته می شود که چنین فردی پسیکوتیک است. (وهاب زاده، 1373).
تعریف عملیاتی :
افسردگی اساسی نمراتی است که پرسشهای هفت گانه مقیاس D از فرم 28 ماده ای پرسشنامه سلامت عمومی به دست می آید و شدت آن در هر آزمودنی نمره ای از پاسخ دهی به این مقیاس گرفته است.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 


فصل دوم :
مرور تحلیل یافته های پیشین در قلمرو و موضوع

 

 

 

 

 


تاریخچه هوش هیجانی :
اصطلاح هوش هیجانی در سال 1980 ، توسط دانیل گلمن، مطرح شد و بحث های بسیاری را برانگیخت هوش هیجانی با توانایی درک خود و دیگران یعنی شناخت هرچه بیشتر احساسات عواطف خویش و ارتباط و سازگاری فرد با مردم و محیط که پیوند دارد.
پژوهشگران با ارزیابی مفاهیمی چون مهارتهای اجتماعی، توانایی های بین فردی، رشد روانی و توقف فرد برهیجانهای خویش و توان کنترل آن هیجان ها توصیف و تبیین هوش هیجانی غیرشناختی پرداخته اند.
بار آن هوش هیجان ها هوش غیرشناختی، را عامل مهمی در شکوفایی توانایی های افراد برای کسب موفقیت در زندگی تلقی می کند آن را با سلامت عاطفی و در مجموع با سلامت روانی مرتبط می داند. بار آن را برای اولین بار در سال 1995 هوش بهر هیجانی EO را مطرح کرد. و در همان سال به تدوین پرسشنامه هوش هیجانی (EQI) پرداخت به اعتقاد بار آن هوش شناختی تنها شاخص عمده برای پیش بینی موفقیت افراد نیست، زیرا بسیاری از افراد با هوش هیجانی بالایی دارند ولی آن طور که باید در زندگی موفق نیستند. با وجود این بخش بهر اجتماعی به نحوی روز افزون در تعیین و تشخیص حدود و توانایی های ذهنی و رفتاری افراد اعم از هنجار و ناهنجار مورد استفاده قرار می گیرد. بدیهی است با توجه به اشاره مختصری که به کاستی های این مقیاس شده توقع پافشاری بر نتایج مرتبط به آن از احتیاط علمی به دور است. شایان به ذکر است که با همه تلاشهای که از سال 1995 تاکنون برای تبیین و تعریف هوش به عمل آمده، بعد عاطفی یا هیجانی آن بدان گونه که باید مورد توجه قرار نگرفته است. ازین تاریخ به بعد گزارش کسانی که از دیرباز در اندیشه تدوین ابزاری برای سنجش این حیطه ذهنی غیرشناختی بودند و می خواستند آن را با معیار مناسب دیگری محک بزنند و جلوه های آن را با عدد و رقم مجسم کنند و منتشر شد و در اختیار اندیشمندان، روان شناسان قرار گرفت.
این که تلاش جدید تا چه اندازه روشنگر بخش دیگری از واقعیت های پیچیده ذهن آدمی است موضوعی است که آینده به آن پاسخ خواهد داد.
تعریف و پیشینه هوش هیجانی :
تعریف هوش هیجانی نیز مانند هوش غیرشناختی دشوار است. این اصطلاح از زمان انتشار کتاب معروف گلمن (1995) به گونه ای گسترده به صورت بخشی از زبان روزمره درآمد و بحثهای بسیاری را برانگیخت. گلمن مصاحبه ای با جان انیل (1996) هوش هیجانی را چنین توصیف می کند : « هوش هیجانی نوع دیگری از هوش است این هوش مشتمل بر شناخت احساسات خویشتن و استفاده از آن برای اتخاذ تصمیم های مناسب در زندگی است توانایی اداره مطلوب خلق و خوی با وضع روانی، کنترل و تکانش ها است عاملی که به هنگام شکست ناشی از دست نیافتن به هدف در شخص ایجاد انگیزه و امید می کند. هم حسی یعنی آگاهی از احساسات افرا پیرامون شماست مهارت اجتماعی یعنی خوب کنار آمدن با مردم و کنترل هیجانهای خویش در رابطه با دیگری و توانایی تشویش و هدایت آن است.» گلمن در همین مصاحبه ضمن مهم شمردن هوش هیجانی و هیجانی می گوید هوش بهر (IQ) دربهترین حالت خود تنها عامل 20 درصد از موفقیت های خود است، 80 درصد موفقیت ها به عوامل دیگر وابسته است و سرنوشت افراد در بسیاری از موارد در گروه مهارت هایی است که هوش هیجانی را تشکیل می دهد. «هوش غیرشناختی ابعاد شخص هیجانی اجتماعی و حیاتی هوش را که اغلب بیش از جنبه های شناختی آن در عملکردهای روزانه مؤثرند مخاطب قرار دهد.»
هوش هیجانی با توانایی درک خود و دیگران (خودشناسی و دیگر شناسی ) ارتباط با مردم و سازگاری فرد با محیط پیرامون خویش پیوند دارد به عبارت دیگر هوش غیرشناختی پیش بینی موفقیت های پیرامون خویش پیوند دارد به عبارت دیگر هوش غیرشناختی پیش بینی موفقیت های فرد را میسر می کند و سنجش و اندازه گیری آن به منزله اندازه گیری و سنجش و توانایی های شخص برای سازگاری با شرایط زندگی و ادامه حیات درجهان است. (بار – آن ، 1997 ، ص 28 )
پیتر سالوی (1997) ضمن اختراع اصطلاح سواد هیجانی به پنج حیطه در این مورد اشاره می کند.
• شناخت حالات هیجانی خویش : یعنی خودآگاهی
• اداره کردن هیجان ها : یعنی مدیریت هیجان ها به روش مناسب
• خود انگیزی : یعنی کنترل تکانش ها در ارضای خواسته ها و توان قرار گرفتن در یک وضعیت روانی مطلوب
• تشخیص دادن وضع هیجان دیگران : همدلی
• برقراری رابطه با دیگران.
تعریف هوش و انواع ان از نظر گاردنر :
شایان به ذکر است که ایده «هوش هیجانی» پس از 5 سال بار دیگر توسط گاردنر (1983) استاد روانشناسی دانشگاه هاروارد دنبال شد. گاردنر هوش را مشتمل بر ابعاد گوناگون موسیقیایی منطقی، ریاضی، ریاضی، جسمی، میان فردی و درون فردی می داند او وجوه شناختی مختلفی را با عناصری از هوش غیرشناختی تا به گفته خودش «شخص» ترکیب کرده است. بُعد غیرشناختی (شخص) موردنظر گاردنر مشتمل بر دو مؤلفه علمی است که وی آنها را با عناوین استعداد درون روانی و مهارت های (میان فردی) معرفی می کند به نظر گاردنر هوش هیجانی متشکل از دو مؤلفه زیر است :
هوش درون فردی :
که مبین آگاهی فرد از احساسات و هیجانات خویش ابزار باورها و احساسات شخصی و احترام به خویشتن و تشخیص استعدادهای ذاتی، استقلال عمل در انجام کارهای موردنظر و در مجموع میزان کنترل شخصی بر هیجانات و احساسهای خود رهبری است.

 


هوش میان فردی :
که به توانایی درک و فهم دیگران اشاره دارد و می خواهد بداند چه چزهایی انسانها را بر می انگیزاند که چگونه فعالیت می کنند و چگونه می توان با آنها همکاری داشت به نظری که گاردنر فروشندگان، سیاست مداران، معلمان، متقاضیان بالینی، رهبران مذهبی موفق احتمالاً از هوش میان فردی بالایی برخوردارند.
روانشناسان در قلمرو فعالیت های پژوهش خود علاوه بر این موضوع هوش های انواع دیگری از هوش پی برد و به طور کلی آنها را به سه گروه به شرح زیر تفسیر کرده اند (ری زل، 1992 ، ص 36 ) :
هوش انتزاعی : منظور توانایی درک و فهم حل مسائل از طریق نمادهای کلامی و ریاضی.
هوش عینی : منظور توانایی درک و فهم دیگران و ایجاد ارتباط با آنهاست. (مایر و سالووی، 1993 ). هوش هیجانی را نوعی هوش هیجانی اجتماعی و مشتمل بر توانایی هیجان های خود و دیگران و وجه تمایز بین آنها و استفاده اطلاعات برای راهبر تفکر و عمل دانسته و آن را مشتمل از مؤلفه های درون فردی و میان فردی گاردنر می دانند.

 

 

 

هوش هیجانی و مؤلفه های آن :
هوش هیجانی عبارت است از توانایی نظارت بر احساسات و هیجانات خود، دیگران و توانایی و تفکیک احساسات خود و دیگران و استفاده از دانش هیجانی در جهت تفکر و ارتباطات خود و دیگران. (میر و سالووی، 1990 ).
هوش هیجانی هم عناصر درونی است و هم بیرونی شامل میزان خودآگاهی، خودانگاره احساسات، استقلال و ظرفیت خودشکوفایی و قاطعیت می باشد عناصر بیرونی شامل ظرفیت فرد برای قبول واقعیت انعطاف پذیری و توانایی حل مشکلات هیجانی، توانایی مقابله با استرس و تکانه ها می شود (گلمن، 1995 ، ص 85 ).
خودآگاهی :
از نظر گلمن خودآگاهی ریشه و اساس مؤلفه های هوش هیجانی است و تا زمانیکه از سطح خودآگاهی پائینی برخورداریم و در انتخاب هدف و برنامه ریزی برای رسیدن به هدف مدیریت کنترل احساسات خود و برانگیختگی خود و بکارگیری نظمی که بتوان براساس آن با احساسات دیگران هماهنگ شود رشد مهارت های اجتماعی متناسب با هدف و عمل با مشکلات مواجه می شویم. تعریفی که گلمن (1995) برای خوداگاهی درنظر گرفته عبارتست از درک عمیق و روش احساسات، هیجانات نقاط ضعف و قوت و نیاز و سائق های خود.

 


خودکنترلی یا مدیریت خود :
همچنان که با آگاهی خود در مورد احساسات، هیجانتات و اثرات آنها رشد می دهیم. ما نیز می توانیم توانایی خود را در جهت کنترل آنها بهبود بخشیم. بطوریکه آنها نتوانند تأثیر ناجور برروی عملکرد ما داشته باشند. خودکنترلی هیجان به معنای سرکوب هیجان نیست بدین شکل نیست که با یک سر دفاعی محکم در مقابل احساسات و خودانگیزه های خود درست کنیم برعکس خود کنترلی به این می پردازد که با یک انتخاب برای چگونگی ابراز احساساتمان داریم و چیزی که مورد تأکید است روش ابراز احساسات می باشد به شکلی که این روش ابراز هم جریان تفکر را تسهیل کند و هم از انحراف آن جلوگیری کند. (گلمن، 1995 ).
به طور کلی خلقیات تأثیر فوق العاده بر روی محتوای جریان تفکر می گذارد به عنوان مثال : زمانیکه ما خشمگین هستیم وقایعی را در ذهن خود می پرورانیم که غضب آلود هستیم و این باعث می شود که نگرش و تفکر ما از موضوع اصلی منحرف شود و ما چیز دیگری را پردازش می کنیم چون در آن موقعیت محتوای تفکر ما عوض شده است نوع نگرش ما نیز عوض شده است و این فرایند باعث ایجاد یک عقده خواهد شد که نتیجه منفی گرایی و کناره گیری از واقعیت می باشد و در آخر به عملکرد نادرست و روابط نامطلوب می انجامد. گلمن معتقد است که می توان خوددداری و مقاومت در مقابل چنین خلقیات که هستبر هستبر اقدامی برای افزایش بازده کاری ایجاد روابط مطلوب می باشد. گلمن معتقد است زمانیکه هیجانات از سلامت افراد ناشی می شود زمینه رشد و شکوفایی برای افراد مهیا م شود زیرا یکی از مفاهیم پذیرفته شده در مورد انسان فیدبک گر، فیربک دادن است افرادی که از لحاظ هیجانی آرام هستند در ایجاد ارتباط موفق هستند و همیشه فیدبک مثبت از دیگران می گیرند یعنی باعث متنوعیت هیجانات موجود می شوند. ما در طول زندگی بدون شک با محرکهایی برخورد می کنیم که ممکن است برای ما ناخوشایند باشند و این ناخوشایندی سریع در خلق و خوی ما تأثیر می گذارد مثل برخورد افراد خانواده یا همکار و درد سطح وسیعتر محرکهایی که ساخته و پرداخته ذهن ما می باشند در این خصوص باید توانایی لازم برای کنترل و مدیریت افکار و رفتار خود داشته باشیم که اساس آن خودشناسی به مهارتهای اجتماعی تشکیل می دهد از نظر گلمن مشاهده خودکنترلی خیلی راحت نیست و خودکنترلی در نبود آتش بازیهای هیجانی بهتر خود را نشان می دهد یعنی هرچه شدت احساسات کمتر باشد خودکنترلی نمود بهتر پیدا می کند. گلمن معتقد است احساس مسئولیت در محیط کاری و نوع برخورد با افراد تحت تأثیر خلقیات فردی می باشند و هرچه محتوای فکر در رابطه با مسئولیتی که فرد قبول کرده است خالصتر باشد احساس مسئولیت بیشتر و بهتر صورت می گیرد. در یکی از تحقیقات صورت گرفته مشخص شده بود افراد موفق در محیط کاری از نظر خودآگاهی با خودکنترلی، سازگاری، نوآوری هفت برابر نمره بیشتری نسبت به افراد ناموفق داشتند و در نتیجه ما می توانیم نتیجه بگیریم خودکنترلی و مدیریت خود تا حد زیادی می تواند موفقیت شغلی را شکل دهند.
شعور اجتماعی :
شعور اجتماعی سومین مؤلفه هوش هیجانی می باشد و عبارت است از درک احساسات و جنبه های مختلف دیگران و بکارگیری عمل مناسب و واکنش مورد علاقه برای افرادی که پیرامون ما قرار گرفته اند (گلمن، 1990 ، ص 213 ).
این مؤلفه با احساس مسئولیت درقبال دیگران نسبت بیشتری دارند زیرا هرچه افراد پیرامون یا مقابل برای ما اهمیت بیشتری داشته باشند سعی بیشتری خواهیم کرد. واکنش مناسب در قبال آنها نشان دهیم و شرط واکنش مناسب، درک نوع احساس طرف مقابل می باشد. این مؤلفه برای افرادی که با مراجعین زیاد و تفاوت برخوردارند ضروری می باشد خیلی از متخصصین هوش هیجانی عقیده دارند که نشان اصلی هوشیاری اجتماعی توان همدلی است.
در بین مؤلفه های هوش هیجانی تشکیل همدلی از همه راحتتر می باشد همه ما همدلی با یک دوست، یک معلم با احساس کرده ایم و تشخیص داده ایم که واکنش او تا چه حد باعث دلگرمی ما شده است.
همدلی به معنی من خوبم یا تو خوبی نیست و به این معنی هم نیست که تمام احساسات طرف مقابل را تائید و تحسین کنیم همدلی بیشتر به معنی تأمل و ملاحظه احساسات دیگران می باشد. (گلمن، 1995).
به عقیده نظریه پردازان هوش هیجانی نکته کلیدی جهت افزایش حسن همدلی پرورش توانایی گوش دادن درخود می باشد زیرا هرچه افراد احساس مسئولیت بیشتری بکنند. تحمل بیشتری برای گوش دادن به حرفهای دیگران خواهند داشت در نتیجهبه جهت درک بهتری از احساسات دیگران خواهند رسید.
گفتن این نکته ضروری است که همدلی نیز ریشه در خودآگاهی دارد زیرا هرچه ما نسبت به احساسات خود گشاده تر باشیم به همان اندازه در شناخت آنها ماهرتر خواهیم بود. و به راحتی می توانیم نوع احساس خود را از دیگران تفکیک دهیم و برای طرف مقابل یک احساس مستقل قائل شویم. گلمن معتقد است که افرادیکه توانایی درک احساسات دیگران را ندارند از لحاظ احساس ناشنوا هستند تشخیص میزان همدلی افراد از طریق کلام، کردار، آهنگ، صدا، سکوت و لرزش آنها راحت است در همه روابط انسانی، توجه کردن به دیگران از انس و الفتهای هیجانی و از طریق ظرفیتهای که شخص برای همدلی دیگران دارد سر چشم می گیرد ظرفیت شناخت احساسات دیگران در عرصه های مختلف زندگی از کار خروشندگی و مدیریت گرفته تا روابط عشق وعاشقی و فعالیتهای سیاسی نقش بازی می کنند(گلمن 1995) عدم وجود همدلی عواقب ناگوار آن در خیلی از افراد مثل جنایتکاران و کودک آزاران زیاد به چشم می خورد آنچه مهم است ذکر شود این است که افراد به ندرت احساسات خود را در قالب کلمات بیان می کنند و بیشتر از طریق نشانه های غیرکلامی از جمله طرفین صدا و حرکت دست و محدودیت و حالات چهره ابراز می کنند و هرچه ما از نظر هوش هیجانی، قوی تر باشیم می توانیم این پیامهای غیرکلامی را تشخیص دهیم. در یکی از تحقیقات که در آمریکا صورت گرفته بود مشخص شد دانش آموزان که در درک پیام های احساسی خیلی کمتر از دیگران توانایی بیشتری دارند محبوبترین از لحاظ عاطفی و باثبات ترین بچه های مدرسه هستند.
خودانگیزی :
یکی دیگر از مؤلفه های هوش هیجانی می باشد و خیلی از روانشناسان آنرا شرط بقاء می نامند به عقیده آنان انسان سالم هیچ کاری را بدون هدف از پیش تعیین شده انجام نمی دهد و برای رسیدن به هدف و حتی انتخاب هدف خودانگیزی لازم می باشد. از نظر گلمن، خودانگیزی زبان سائق پیشرفت می باشد و کوشش است در جهت رسیدن به حد مطلوبی از فضیلت افرادی که این خصیصه را زیاد دارند همیشه در کارهای خود نتیجه محور سائق زیادی در آنها برای رسیدن به اهداف و استانداردهایی وجود دارد این افراد اهداف چالش برانگیز را خیلی سریع مرتب و میزان مخاطرات آنها را حساب می کنند و اطلاعات و راهبردهایی را به کار می برند که باعث کاهش عدم اطمینان آنها و افزایش عملکرد آنها شود. این افراد خیلی سریع یاد می گیرند که چگونه بازده کاری خود را افزایش دهند و خیلی سریع با اهداف گروه یا سازمان سازگار می شوند.
این افراد همیشه انتقاد شدید و سازننده در گروه از خود نشان می دهند و موقعیت آنها در گروه طوری است که مدیران همیشه از توانایی های آنها حساب می برند. این افراد همیشه به توانایی خود اعتماد دارند و همیشه نسبت به آینده امیدوار هستند. اگر قرار است یک صفت ضروری برای افراد درنظربگیریم خودانگیزی می باشد زیرا فقط از طریق خودانگیزی است که می توان به پیشرفت فرای انتظار رسید از آنجا که افراد زیر چتر تفاوتهای فردی قرار گرفته اند از لحاظ نیاز و سائق با هم متفاوت می باشند سپس عوامل انگیزش در آنها متفاوت می باشد.
گلمن در این رابطه معتقد است افرادیکه انجام کار برای آنها مهم است در طول کار علاقۀ زیادی به چالشهای خلاقانه از خود نشان می دهند و عشق به یادگیری و انجام کار در آنها بیشتر وجود دارد این افراد انرژی بیشتری صرف این کار می کنند و سؤالی که همیشه ذهن آنها را مشغول می کند این است که با چه روش بهتری می توان این کار را انجام داد. این افراد زمانیکه عمل آنها به شکست می انجامد باز هم مطلوب باقی می مانند در چنین مواقعی خودتنظیمی با انگیزه پیشرفت در جهت غالب شدن بر ناکامی ترکیب می شود. دو شخص با آمادگی بیشتریدر جهت مقابله با موانع یا کار جدید شروع به کار می کند و به طور کلی مراحل خودانگیزی مطلوب بدین شکل است که در ابتدا اهداف را دسته بندی می کنیم و میزان اهمیت هرکدام را مشخص می کنیم و هرچه خودشناسی ما بیشتر باشد بهتر می توانیم اهداف خود را براساس نیازهای واقعی اولویت بندی کنیم.
مهارتهای اجتماعی :
مهارتهای اجتماعی یکی دیگر از مؤلفه های هوشی هیجانی می باشد و شامل توانایی ها برای مدیریت روابط با خود و دیگران می باشد مهارتهای اجتماعی فقط شامل دستیابی نمی شود اگرچه افرادی که این مهارت را زیاد دارند خیلی سریع یک جَوِ دوستانه با افراد ایجاد می کنند ولی این مهارت بیشتر به دوستیابی هدفمند مربوط می شود افرادی مهارتهای اجتماعی قوی دارند به راحتی می توانند مسیر فکری دیگران را در سمتی که می خواهند هدایت کنند خواه برای ایجاد رفتار جدید باشد خواه براتنگیختن او برای ایجاد رفتار یا عملکرد یا تولید جدید باشد (گلمن، 1910 )
افرادی که مهارتهای اجتماعی بالایی دارند همیشه درصدد هستند که یک چرخه وسیعی از اطلاعات با افراد را به دست آورند و خیلی سریع جنبه های مشترک افراد را شناسایی کنند بعد از آن یک رابطۀ مؤثر برقرار کنند و این عمل حاکی از آن است که اعمال چنین افرادی براساس فرضیات حساب شده و دقیق می باشد. چنین افرادی در اولین فرصت در محیط کاری یک شبکه ارتباط قوی برقرار می کند. براین اساس همه ما این را می پذیریم افرادی که در جهت پیشرفت برانگیخته می شوند خوش بینی آنها نسبت به آینده است حتی مواقعی که با شکست مواجه می شوند زیاد می باشد. افراد فقط از طریق مهارتهای اجتماعی بالا می دانند در کجا چه مواقع از خود حالات هیجانی نشان دهند و همچنان که پیداست این مشکلت تعداد زیادی از افراد جامعه می باشد مخصوصاً زندگی امروزی که افراد در طول روز باید به سمت رفع نیازهای خود با افراد متفاوتی مواجه شوند و هر موقعیتی اقتضای خاص خود را دارند. ما در طول روز با افراد متفاوتی برخورد می کنیم و در هر برخورد پیام عاطفی برطرف مقابل ارسال می کنیم.
طبیعی است هرچه مهارتها برای ارسال نوع پیام بیشتر باشد راحتتر می توانیم طرف مقابل را حت تأثیر قرار دهیم.
اساس فرهنگی هوش هیجانی :
یکی از مشکلات مشاوران در مدارس درباره نمره کسب شده توسط دانش آموزان است که دارای زمینه های فرهنگی متفاوتی می باشد و چنانچه بعد از اجرای آزمون مثل هوش هیجانی تفاوت در زمینه های فرهنگی دانش آموزان فراموش می شود و موقعیت واقعی آنان به مخاطره می افتد.
همچنانکه قبلاً گفته شد نظریه هوش هیجانی توسط میر و سالووی (1990) معرفی شده است و منظور آنها از هوش هیجانی عبارتست از توانایی درک درست برانگیختگی و توانایی استفاده از احساسات به منظور تسهیل فکر، همچنان که پیداست همه در این توانائیها قابلیت یادگیری دارند بدین رو محتوای فرهنگی و محیطی تأثیر فوق العاده ای بر روی هر کدام از این توانائیها می گذارد.

 

تعیین :
تأثیرگذاری محتوای فرهنگی برروی هر کدام از این مؤلفه ها مستلزم اطلاعات جامعه شناسی می باشد و تحقیقات زیادی مبنی بر تفاوتهای فرهنگی در رابطه با هوش هیجانی صورت نگرفته است شواهدی مربوط به مشمولیت هیجانی و تثبیت هیجانات وجود دارد.
تحقیقات جدید در درون فرهنگی پیشنهاد دادند که تشخیص و تفکیک هیجانات اساسی از قبیل خوشایندی و شگفت زدگی و ترس و انزجار به صورت همگانی می باشد مشمولیت هیجانی برای این یافته ها توسط تحقیقات (آلمن و همکارانش) تائید شده است آنها معتقدند که هر حالت چهره ای در فرهنگ در ابراز هیجانات مشاهده شده است متاساموتو در یکی از تحقیقات خود از سه گروه از دانشجویان (آمریکایی، آفریقایی، آسیایی) درخواست کرده بود که نوع هیجانی را که در تصویر دریافت می کنند نامگذاری و آنها را براساس شدت و کندی بگویند بعد از مقایسه پاسخ های دانشجویان تفاوت معناداری در گروههای نژادی در قضاوتهای هیجانی آنها مشاهده شده بود.
بارآن (1997) معتقد است که توانایی های هیجانی با بافت فرهنگی پیوند دارد. نتیجه سخن اینکه صحبت تأثیر ساز، هوش هیجانی و تأثیر فرهنگ براین سازه است، و ما نیاز به تحقیقات هم درون فرهنگی و برون فرهنگی بیشتری داریم.

 


تفاوت IQ با هوش هیجانی :
نظریۀ پردازان هوش هیجانی با دلایل ترتیبی و روانی را در IQ تفکیک کرده اند در اول گفتند این نکته ضروری است که IQ در هوش هیجانی اندازه ای از توانایی است نظریه پردازان هوش هیجانی معتقدند که IQ به ما می گوید که چکار می توانیم انجام دهیم و این شامل توانایی ها برای یادآوری تفکر منطقی و انتزاعی می شود در حالیکه هوش هیجانی شامل توانایی ما در جهت خودآگاهی هیجانی و اجتماعی می شود. مهارتهای لازم را در این حوزه ها اندازه گیری می کنند هوش هیجانی شامل مهارتهای مادر شناخت احساسات خود و دیگران و مهارتهای کافی در ایجاد روابط سالم با دیگران و ضمن مسئولیت پذیری در مقابل خلاقیت با دیگران می باشد (گلمن، 1995 ، ص 101 ).
گلمن نیز معتقد است که هوش هیجانی شامل توانایی ها برای حل مشکلات هیجانی و انعطاف پذیری و قبول آن می شود هوش هیجانی به ما می گوید چنانچه در شناخت توانائیهای خود و منتقل شدن بر جایگاه اصلی ما در جامعه چگونه این فرایند را مطلوب و خوشایندسازیم هوش هیجانی دلالت بر بهزیستی فرد دارد.
زمینه های بحث هوش هیجانی :
زمانیکه دانشمندان در مورد هوش شروع به تحقیق کردند فقط جنبه های شناختی آن از قبیل حافظه و حل مسئله را درنظر دارند ولی در میان این دانشمندان افرادی بودند که زود تشخیص می دادند که جنبه های غیرشناختی نیز به نوبه خود برای موفقیت مفید هستند برای مثال دیوید کسلر هوش را چنین تعریف کرده است. ظرفیت فرد برای عمل هدفمندانه کار تفکر منطقی برخورد مؤثر با محیط پیرامون خویش آغاز شد. (1920) و کسلر به جنبه های غیرشناختی هوشی به اندازه جنبه های شناختی اهمیت داده است وکسلر نیز پیشنهاد داده است برای پیش بینی موفقیت افراد شناخت توانایی های غیرشناختی آنها لازم است او تنها محققی نبود که عقیده داشت جنبه های غیرشناختی هوشی برای تطبیق و موفقیت لازم هستند. رابرت نژندایک یکی از محققین است که در مورد اهمیت هوش اجتماعی صحبت کرده است مانترو براین باور بود که IQ به تنهایی نمی تواند یک پیش بینی کننده خوب برای عملکرد شغل افراد باشد. در بهترین شرایط فقط 20 درصد موفقیت افراد را پیش بینی می کند. یک محقق دیگر پیشنهاد داده است که آزمونهای شناختی واقع گرایانه است.
9 ) کالبدشکافی یک تسخیر هیجانی :
مقدمه :
در انسان بادام مغز که از لغت یونانی amyala به معنی بادام گرفته شده است خوشه ای بادامی شکل از ساختارهای به هم پیوسته ای است که در بالای ساقۀ مغز، نزدیک انتهای حلقه لپیک قرار گرفته است در هر یک از دو نیمکره مغز یک بادامه قرار دارد که از طرفین سرجای گرفته اند. بادامه مغز انسان در مقایسه با نزدیکترین بستگان تکامل آن یعنی نخستیها تا حدودی بزرگتر است. هیپوکامپ بادامه مغز دو قسمت مهم «مغز پویایی» اولیه بودند که در جریان تکامل موجب پیدایش قشر مخ و سپس قشر تازه مخ گردیدند. هرگاه بادامه مغز از سایر قسمتهای مغز جدا شود بدین می انجامد که فرد به ناتوانی چشمگیری در سنجش معنای هیجانی وقایه دچار شود گاهی به این وضعیت «کوی عاطفی» می گویند. بادامه به عنوان مخزن خاطرات هیجانی عمل می کند و از همین رو اهمیت دارد. زندگی بدون بادامه مغز زندگی ای عادی از معنای شخص است. فقط عاطفه نیست که به آن وابسته است تمام هیجانهای انسان به آن بستگی دارد. حیوانهایی که بادامۀ مغزشان برداشته شده یا پیوندهایش قطع شده است فاقد ترس و خشم هستند. میلی به رقابت و همکاری ندارند هیجان کم اثر یا از بین می رود ترشح اشک که نشانه ای از هیجان و مختص نوع بشر است به وسیله بادامه مغز و ساختاری نزدیک آن به نام «شنج کمربندی » تحریک می شود. و در آغوش گرفتن؛ نوازش کردن یا آرام کردن شخص گریان به هر نحو ممکن تسکین این بخشهای مغز می شود و هق هق گریه خود را متوقف می سازد. ژوزف لودو عصب شناسی مرکز عصبی دانشگاه نیویورک اولین کسی بود که مناطق محوری بادامه مغز را در مغز هیجانی کشف نمود. لودو از زمره عصب شناسی جدیدی محوری بادامه مغز را در مغز هیجانی کشف نمود.
لودو از زمره عصب شناسی جدیدی است که روش ها و تکنولوژی راد مغز نوآورانه ای به کار گرفت تا در نقشه برداری از مغز به هنگام فعالیت به موارد جزیی تحقیقی دست یابند که قبلاً ناشناخته بوده اند و به همین خاطر توانستند در زمینه رمزگشایی اسراری بپردازند که نسل های پیشین دانشمندان آنها را غیرقابل دستیابی می دانستند.
سیستم ارتباط عصبی :
زمانی که احساسات تکانستی بر عقل غلبه کند اساسی بودن نقش تازه کشف شده بادامه مغز جلوه گر می شود . علائمی از حواس به بادامه مغز می رسد و او را وا می دارد تا هر تجربه ای را به دقت موشکافی کند و مشخص سازد که آیا تجربه ناراحت کننده است یا خیر بادامه مغز را در حیات روانی در موقعیت قدرتمندی قرار می دهد چیزی شبیه به یک نگهبان روانی، که هر موقعیت و هر ادراکی را به این پرسش ابتدایی بررسی می کند که آیا من از این موقعیت نفرت دارم آیا به من آسیب می رساند از آن می ترسم که در صورتی که چنین باشد یعنی در شرایطِ موجود پاسخ این سوال به هر نحو مثبت باشد بادامه مغز بلافاصله مانند سیستم ارتباط عصبی واکنش نشان می دهد در ساختمان مغز جایگاه بادامه شبیه به سازمان اعلام خطر است که هرگاه سیستم ایمنی خانه علائمی حاکی از وجود مشکل را مخابره می کند اپراتورهای آن براساس پیام های اضطرابی به آتش نشانی پلیس و همسایه در حال آماده باش هستند. زمانیکه زنگ خطر مثل ترس به صدا در می آید بادامه پیام های اضطراری را به تمام قسمت های اصلی مغز مخابره می کند و موجب ترشح هورمونهای جنگ و گریز می شود مراکز مخصوص حرکت کردن را بسیج می کند و سیستم قلبی و عروقی، عضلات و احشاء را فعال می سازد و سایر مدارهای بادامه مغز علائمی مخابره می کنند که باعث ترشح اضطراری هورمون نورایی نفریس می شود که در نتیجه آن، میزان آمادگی واکنش در مناطق کلیوی مغز افزایش می یابد از جمله مناطقی که حواس را گوش به زنگ تر می کنند و در واقع مغز را برانگیخته نگاه می دارد. علائمی دیگر از بادامه مغز به ساقه مغز پیام می دهند تا حالت ترس را در چهره ایجاد کند، حرکات دیگری را که عضلات در حال انجام آنند متوقف می سازد. ضربان قلب و فشار خون را افزایش می دهد و تنفس را کند می کند و عضلات را برای نشان دادن واکنش مناسب آماده می سازد. در همین زمان سیستم های حافظه همه قشر مخ را زیر و رو می کنند تا هر اطلاعاتی که با وضعیت اضطراری جاری مربوط باشند استخراج کنند و این کار را مقدم بر هر فکر دیگری انجام می شود. (دانیل گلمن، 1380 ، ص 41 ).
هماهنگی فکر و هیجان :
پیوندهای میان بادامه مغز از ساختمان لپمبیک وابسته به آن و قشر تازه مخ کانون راهبردهای هماهنگ کننده میان قلب و سر یا تفکر و احساسات است با این مداربندی می توان روشن ساخت که چرا هیجان ما هم در اتخاذ تصمیمهای عاقلانه هم در داشتن تفکر روشن تا به این حیاتی اند اگر قدرت هیجان ها را سلب کنیم خود تفکر نیز مختل می گردد.
عصب شناسان برای حافظه ای که واقعیات ضروری را برای انجام تکلیف با حل مشکلی خاص در ذهن نگاه می دارد. اصطلاح «حافظه فعال» را بکار می برند اعم از جنبه های در ذهن نگاه داشتن اجزای مسئله ای استدلالی در سر جلسه امتحان منطقه ای از مغز که مسئول «حافظه فعال» است قشر پیشانی است اما وجود مدارهای میان مغز لپمبیک و قطعات پیشانی به این معناست که علائم حاکی از هیجان شدید مانند اضطراب خشم یا امثال آن می توانند موجب ایستایی گردند اگر فعالیت این قطعه را مختل کنند ناراحتی هیجانی مدام می توانند موجب نقص توانایی های فکری کودک گردد و ظرفیت یادگیری او را به کار بیندازند.
این نقایص اگر هم بسیار ضعیف باشند از طریق آزمونهای هوشی معلوم نمی شوند اما خود را در مقیاس های مد فدارتر عصب روان شناختی و نیز بی قراری و تکانش وری مداوم کودک نشان می دهد برای مثال در تحقیقی از دانش آموزان پسر مدارس ابتدایی که نتایج هوشبهر بالاتر متوسط، اما نتایج درسی شان ضعیف بوده از طریق آزمونهای عصب روان شناختی مشخص گردید که کارکرد قشر پیشانی آنها آسیب دیده است.
دکتر آننونیود اماسیو عصب شناس دانشگاه پزشکی دانشگاه آیوا، تحقیقات دقیق انجام داده است تا معلوم کند بیماران که دچار ضایعه مدار با دامه مغز شده اند دقیق جنبه های از حیات ذهنی اشان آسیب دیده است. نحوه تصمیم گیری آنان بسیار اشتباه است با وجود این در توانایی های هوشی صحیح و سالم، در کار و زندگی شان تصمیمات ناگواری را اتخاذ می کنند و حتی گاهی اوقات ممکن است تصمیماتی بسیار ساده از قبیل قرار ملاقات گذاشتن نیز ذهنشان را در مدت های طولانی به خود مشغول کند.

 


مختصری درباره بهداشت روانی :
اگرچه از تاریخچه بهداشت روانی در ایران اطلاعات کافی در دسترس نیست ولی از مدارک ناکافی به دست آمده و با توجه به اعتقادات مذهبی، سنت و

دانلود با لینک مستقیم


دانلود مقاله رابطه هوش هیجانی با سلامت روانی در بین دانشجویان دختر و پسر دانشگاه آزاد اسلامی

پایاننامه-بررسی تطبیقی رضایت از زندگی دانشجویان دختر و پسر(294صفحه)

اختصاصی از یاری فایل پایاننامه-بررسی تطبیقی رضایت از زندگی دانشجویان دختر و پسر(294صفحه) دانلود با لینک مستقیم و پر سرعت .

این پژوهش به بررسی عوامل مؤثر بر رضایت از زندگی در میان 450 نفر(160 مرد و 290 زن) از دانشجویان دانشگاه فردوسی مشهد می پردازد و به این منظور از پرسشنامه ای خود اجرا بهره می جوید. در ابتدا محقق به بحث نظری پیرامون این نکته می پردازد که آیا متغیر ”رضایت از زندگی“ یک متغیر بسیط است یا یک سازه که دارای ابعادی چند است؟که پیش فرض بسیط بودن آن را انتخاب می نماید.

در این پژوهش سؤالات اصلی محقق عبارت است از:1-میزان رضایت از زندگی دانشجویان در دانشکده های مختلف چقدر است؟ 2-آیا بین میزان رضایت از زندگی دختران و پسران دانشجو تفاوتی وجود دارد؟ 3-آیا عوامل اجتماعی مؤثر بر رضایت از زندگی در دانشجویان دختر و پسر خاستگاههای واحد دارند؟4-مهمترین عوامل اجتماعی مؤثر بر رضایت از زندگی دانشجویان چه هستند؟ما برای تحلیل داده ها از رگرسیون خطی استفاده نموده ایم. نتایج پژوهش حکایت از آن دارد که میزان رضایت از زندگی در دانشکده های مختلف تفاوت معناداری با هم ندارد.به لحاظ آماری دانشجویان دختر و پسر دارای رضایت از زندگی متفاوتی نیستند.ما دریافتیم که در هر دو جنس ”رضایت از خود“،”مثبت نگری“ و ”رضایت از دانشگاه“تأثیر شایانی در رضایت از زندگی دارند. با این وجود دو متغیر”وضعیت سلامتی“و”امید شغلی“ در رضایت از زندگی دختران اثربخش تر از پسران است و ”موفقیت تحصیلی“تأثیر بیشتری در رضایت از زندگی پسران نسبت به دختران دارد.بنابراین می توان گفت که عوامل مؤثر بر رضایت از زندگی پسران و دختران و اثربخشی آنها تا حد زیادی مشابه است.در پایان نتایج تحقیق حکایت از آن دارد که میزان رضایت از زندگی دانشجویان در حد مطلوبی است.


دانلود با لینک مستقیم


پایاننامه-بررسی تطبیقی رضایت از زندگی دانشجویان دختر و پسر(294صفحه)

دانلود مقاله مقایسه ویژگیهای شخصیتی در بین دانشجویان با نگرش مثبت

اختصاصی از یاری فایل دانلود مقاله مقایسه ویژگیهای شخصیتی در بین دانشجویان با نگرش مثبت دانلود با لینک مستقیم و پر سرعت .

 

 


مقایسه ویژگیهای شخصیتی در بین دانشجویان با نگرش مثبت و منفی به مواد مخدر و اعتیاد

 

چکیده:
هدف از تحقیق حاضربررسی ویژگیهای شخصیتی در بین دانشجویان با نگرش مثبت و منفی به مواد مخدر و اعتیاد در دانشجویان ورودی 84 دانشگاه ازاد اسلامی واحد ابهر که فرضیه های عنوان شده مقایسه افسردگی و اسکیزو فرنی – ضعف روانی و پارانویا – در بین دانشجویان با نگرش مثبت و منفی دانشگاه ازاد اسلامی واحد ابهر که جامعه مورد مطالعه عبارتند از دانشجویان رشته برق و مکانیک که در سال 84 مشغول به تحصیل هستند . که از بین 1200 نفر طبق امار بخش کامپوتر دانشگاه 60 نفر به عنوان نمونه انتخاب گردیده و پرسش نامه بر روی انها اجرا گردیده و جهت ازمون فرضیه ها تحقیق از روش اماری متغییرمستقل در سطح امار استنباطی استفاده گردیده که نتایج بدست امده حاکی از ان است که بین افسردگی ، اسکیزو فرنی و پارانویا و ضعف روانی دانش جویان با نگرش مثبت و منفی به مواد مخدر تفاوت وجود دارد و سطح معنی داری ان برابر است.

 

 

 

 

 

 

 


فصل اول
« کلیات تحقیق»

 

 

 

 

 


 مقدمه
 بیان مساله
 اهداف تحقیق
 اهمیت و ضرورت تحقیق
 فرضیه؟
 واژه ها و مفاهیم وتعاریف عملیات

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 


مقدمه:
تعدادی ازافراد بشر به دلایل مختلف درونی و بیرونی از مواردی استفاده می کنند که چون جنبه تخدیر یا تحریک دارد ، علیرغم مضار این موارد به اسانی قادر به ترک انها نیستند .
سابقا واژه معتاد معنای محدودی داشت و به کسانی اطلاق می شد که به الکل و مواد مخدر وابستگی داشتند این مطلبی شناخته شده بود که مصرف زیاد این مواد شیمیایی تاثیرات روان گردان دارد . بدین معنی که انها در حالت عاطفی – شناختی و رفتاری انسان تغییرات عمده ایجاد می کند ولی امروزه می دانیم که مواد دیگری مانند نیکوتین و کافئین نیز تاثیرات مشابهی بر انسان دارد که بسیاری از افراد معتاد به خوردن ، قمار کردن ، خریدن و ... هستند و همانطور که در تعریف اعتیاد گفته می شود مهمترین و قابل تعریف ترین مشخصه ان وابستگی جسمی و روانی به عنصری طبیعی یا شیمیایی است که جدائی از ان پس از مدتی بسیار دشوار است که بعبارتی این مساله می تواند در زندگی مجردی و به خصوص متاهلی تاثیر منفی بسیاری بگذارد و به عنوان مساله مهم مورد توجه قرار بگیرد که گاهی این مسائل باعث جدائی طرفین زوجین از یکدیگر می شود . به طور کلی روان شناسان نگران سلامت خانواده در بین زنان و مردان معتاد هستند ولی روان شناسان تندرستی توجه ویژه ای به تاثیر سو مصرف مواد در زندگی و محیط خانواده و با وجود فرزندان بروی فرزندان می داند که در نتیجه ما باید مساله عوامل خطر افرین در ایجاد نابسامانی های خانواده را به معیار دوم اضافه کنیم و افرادی که با این تغییر در معیار دوم قرار می گیرند در زندگی خود اثر منفی داشته باشند چرا بیشتراز مردان داروهای اعتیاد اور مصرف می کنند ، دلایل ان تقریبا شبیه همان دلایلی است که در مورد سو استفاده از سیگار و موارد دیگر است و همین طور موقعیت شغلی و محیط خانواده و دوستان ناباب می تواند در رویارویی به اعتیاد را در مردان بیشترو بیشترنسبت به زنان بکند مساله مهمی که قبل از ازدواج وجود دارد این است که جوانان قبل از وارد شدن به زندگی زناشوئی در موضوع های مهم زندگی توافق نظر داشته باشد و معمولا این توافق روی مساله مهم دیگر در زناشوئی ، توافقی است که زن و شوهردرمورد قضاوت درباره مسائل زندگی دارند مثلا اگر شوهر ، فردی تخیلی و ایده الیست ولی زن شخصی واقع بین و به اصطلاح رئالیست باشد شوهرممکن است از رویه خشک و زیاده از حد مادی زن خود خسته شود که تمام این موارد می تواند در جدائی از زنان و مردان منجر شود و جهت پر کردن این ناراحتی ها وابستگی به مواد یا چیزی شروع می شود .( ستوده - 1383).

 


بیان مساله :
طرز فکر ، موضوع بسیار مهمی است ، زیرا بر اساس ان فلسفه زندگی هر فردی ریخته می شود ولی این برنامه ریزی باید طوری باشد که به زندگی طرفین ضرر نرساند . نظریات مختلفی بیان می کند که عوامل اختلافات زناشوئی می تواند با افراطی بودن یک محاقطه کاری بیشتر و بیشتر شود . مهمترین عامل موفقیت در زندگی زناشوئی رشد عاطفی و فکری است البته واضح است که درجه رشد عاطفی و فکری تنها بستگی به سن ندارد بلکه سن روانی ، اجتماعی و عاطفی همه از عوامل موثر در زندگی خواهد بود در این موقع یک فرد عادی به اندازه کافی رشد و ثبات فکر و عاطفی دارد تا بتواند با مشکلات موجود در زندگی زناشوئی مقابله کند و بتواند در جهت تشکیل یک زندگی خوب و عالی تلاش خود را بکند که عدم تشکیل این موقعیت مناسب در زندگی مشکلاتی اعم از اعتیاد – طلاق و موارد دیگر به وجود می اید که طلاق خود می تواند به عنوان مشکل اصلی باعث به وجود اوردن مشکلات دیگر شود که عدم تفاهم زوجین و تنهائی و طرد ازخانواده می تواند وابستگی طرفین زوجین را به مواد یا مواردی دیگر بیشتر و بیشتر کند . و اعتیاد در زندگی وارد شود که این مساله حائز اهمیت است که ایا زنان ومردان به یک مقدار می توانند درمعرض اعتیاد قرار بگیرند یا نه .

 

اهداف تحقیق :
هدف از تحقیق حافمر برردی مقایسه ویژگی های شخصیتی مثل افسردگی ،هیپوکنر ریارتسیریو پارانویادسهو مقایسه ان بروی افرادی که نگرش منفی به مواد مخدر دارند تفاوت دارند یا نرو اینکه ایا افرادی که دچار علائمی مانند افسردگی و ضعف روانی رپارانویا را دارند بیشتر در معرض اعتیاد هستند یا نه.
اهمیت و ضرورت تحقیق :
کوشش های جامعه برای پیشگیری و معاونت از سو مصرف دارو های اعتیاد اور باید عمدتا به صورت اموزش کودکان و نوجوانان از طریق برنامه های اموزشی تبلیغات در مدارس و رسانه های جمعی جهت داده شود که قبل از دهه 1980 میلادی کوششها و برنامه هائی که برای نشان دادن عواقب منفی اعتیاد متمرکزبودند موفقیت زیادی بدست نیاوردند و هدف از پیشگیری درحال حافمر اموزش کودکان و نوجوانان برای مقاومت در برابر شروع استفاده از مواد است ان هم با استفاده از برنامه هائی که از روش های یادگرفتن روابط اجتماعی و مهارتهای زندگی و اموزش می دهد و اینکه همین طورافراد در سخت ترین مشکلات زندگی خود به طرف بدترین وسیله رهائی از ان روی نیاوردند و همین طور اموزش و به مردان و زنان که دارای نگرش مثبت به مواد مخدر و یت عبارتی به اعتیاد روی اورده اند که درمشکلات زندگی زناشوئی دست و پنجه نرم می کنند باید اموخت که با محبت و همدلی و همدردی می توان مشکلات را حل کرد و اینکه این عوامل روانی و روحی می تواند تاثیر منفی برروی فرد بگذارد و جهت پر کردن این مسائل از مواد مخدر استفاده کرد که ارائه تحقیقات در نهادهای خانوادگی و اجتماعی می تواند تاثیر مثبتی بگذارد .
فرضیه تحقیق :
1. بین افسردگی افراد معتاد و افراد غیر معتاد رابطه معنی داری وجود دارد
2. بین پارانو یا افراد معتاد و افراد غیر معتاد رابطه معنی داری وجود دارد
3. بین اسکیزوفرنی افراد معتاد و غیر معتاد رابطه معنی داری وجود دارد
4. بین ضعف روانی افراد معتاد و افراد غیر معتاد رابطه معنی داری وجود دارد .
تعاریف عملیاتی واژه ها و مفاهیم :
اعتیاد – عبارت است از وضعی که در اثر تکرار استفاده از ماده یا موادی طبیعی یا مصنوعی ایجاد می شود که در این حال فرد وابستگی جسمی و روانی به ان مواد پیدا می کند و پس از گذشت این زمان قطع این وابستگی دشوار می شود و بر این اساس مفهوم وابستگی ، سازمان بهداشت جهانی در سال 1964 میلادی واژه وابستگی به مواد یا سو داروئی را جانشین واژه اعتیاد کرد (شاملو – 1384 ) و بالاخره عبارتند از نمره ای است که ازمودنی از پرسش نامه مربوط به اعتیاد بدست اورده است .
افسردگی : عبارتند از حالات روانی است که توام با احساس گناه – بی حوصلگی . بریدگی از اطرافیان انزوا و گوشه گیری – عدم روابط با دیگران عدم حضور در جمع و ... که بالاخره عبارتند از نمره ای است که ازمودنی ها از مقایس افسردگی پرسش نامه بدست اورده است .
پارانویا : یک حالت روانی است که طبق تعریف به مشکلات روانی که شامل توهم و هزیان است که هزیان به خصوص هزیان گزند و اسیب است که خرد همیشه فکر می کند که کسی یا چیزی قرار است که اول اذیت کند و توطئه ای برای او مهیا است و بالاخره عبارتند از نمره ای است که ازمودنی ها از مقیاس پارانویا بدست می اورد .
اسکیزوفرنی : عبارتند از حالت روانی که شامل هزیان و توهم و تلکم اشفته و رفتار اشفتار و جو عاطفی است که بیشتر از 6 هفته ادامه پیدا می کند که فرد از همان دوران ابتدائی بیماری به پزشک مراجعه کند و بالاخره عبارتنداز نمره ای است که ازمودنی از مقیاس پرسش نامه بدست اورده است .

 

 

 

 

 

 

 

فصل دوم
«پیشینه و ادبیات تحقیق»

 

 

 

 

 


تعریف اعتیاد:
اعتیاد عبارت است ازوضعی که در اثر تکرار استفاده از ماده یا موادی طبیعی یا مصنوعی ایجاد می شود ، که در این حال فرد وابستگی جسمی و روانی به ان مواد پیدا می کند و پس از گذشت زمان قطع این وابستگی دشوار می شود ( ) . بر اساس این مفهوم وابستگی ، سازمان بهداشت جهانی در سال 1964 میلادی واژه وابستگی به مواد یا سوء مصرف دارویی را جانشین واژه اعتیاد کرد . به هر حال کاربرد نوع واژه تغییری در ماهیت قضیه نمیدهد .
بدین معنی که شخص ، گرفتار استفاده از موادی می شود که رهایی از ان دشوار و گاهی ناممکن است .تعدادی از افراد بشر به دلایل مختلف درونی و بیرونی از موادی استفاده می کنند که چون جنبه تخدیر یا تحریک دارد ، علی رغم مضار این مواد به اسانی قادر به ترک انها نیستند . سابقا واژه معتاد معنی محدودی داشت و به کسانی گفته می شد که به الکل و مواد مخدر وابستگی داشتند .این مطلبی شناخته شده بود که مصرف زیاد این مواد شیمیایی تاثیرات روان گردان دارد ، بدین معنی که انها در حالات عاطفی ، شناختی و رفتاری انسان تغییرات عمده ایجاد می کنند .ولی امروزه می دانیم که مواد دیگری مانند نیکوتین و کافئین نیز تاثیرات مشابهی بر انسان دارد. بسیاری از افراد معتاد به خوردن ، قمار کردن ،و غیره هستند .مادر این فصل ، برای ایجاز کلام ، تاثیر سه ماده اصلی تنباکو، الکل و مواد دارویی را که در اخرین طبقه بندی انجمن روان پزشکی امریکا از اختلالات روانی ( )امده است،مطرح می کنیم و در مورد هر کدام از انها رویکردی چند بعدی به کار می بریم .
پرسشهای مطرح شده بر اساس این رویکرد عبارنتد از:
1- چه کسانی سوء مصرف ازمواد دارند؟ 2- تاثیر غیر بهداشتی مواد بر افراد چیست؟
اختلالهای افسردگی و اشفتگی – افسردگی
1- نکات کلی
در زندگی همه ما روزهایی وجود دارند که همه چیز را سیاه می بینیم ، هیچ چیز شادی ما را بر نمی انگیزد و هیچ امیدی به موفقیت نداریم .بد خلق و غمگین هستیم ، احساس تنهایی، خلا ، نا امیدی و گنه کاری بر ما چیره می شود و اضطراب ما را فرا می گیرد ... .همه ما با چنین حالتها و احساسهایی که اغلب پس از شکستها یا فقدانها و یا حتی بدون دلیلی اشکار به وجود می ایند ، کم و بیش اشنا هستیم و با انها با موفقیت بیش و کم ، مقابله می کنیم . اما انچه موجب می شود تا چنین احساسهایی به صورت اختلالهای روانی در ایند ، نوع و تعداد نشانه ها ، شدت وطول مدت و همچنین حدی است که به جریان بهنجار زندگی روز مره اسیب می رسانند. در قلمرو زندگی بهنجار و در زمینه تجربه اسیب شناختی ، این احساس ها و شیوه دریافت انها را با مفهوم (( افسردگی )) مرتبط ساخته اند.
از زمانی که بقرات نخستین نظریه علت شناختی افسردگی را به عنوان عارضه سودا ارائه کرد ، فرضیه های متعددی در باره مبنای افسردگی مطرح شدند و کوششهای فراوانی برای در مانگری ان، انجام گرفته اند .
معادل اصطلاح سودا در زبان یونانی ، اصطلاح مالیخولیا ست که امروزه نوع خاصی از افسردگی را مشخص می کند . به رغم پایدار ماندن مفهوم مالیخولیا در خلال قرون ، همواره معانی مبهم و متفاوتی به ان نسبت داده شده است که با معنای کنونی مالیخولیا که عبارت است از اختلال عمیق خلقی و بر اساس غمگینی مرضی مشخص می شود ، متفاوت بوده است .
در قرن نوزدهم ، مولفان در گروه هذیانهایی که ((تک جنونی )) نامیده می شدند ((هذیان جزیی غمگینی)) یا ((مالیخولیای هذیانی)) را متمایز کرده اند.در وهله بعد، مفاهیم جنون ادواری ( فالره )و جنون دوشکلی ( بایارژه )به منظور متمایز کردن افسردگیهای راجعه که در تناوب با حالت شادی نا ارام بودند ، ظاهر شدند و سپس بیماری اخیر توسط کرپلین ، ((روان سستگی اشفتگی - افسردگی ))نامیده شد . اما حالت افسردگی این روان گسستگی ، انواع دیگر افسردگیها را پوشش نمی دهد و فقط می توان ان را به عنوان یک زیر – گروه افسردگیها در نظر گرفت بنابر این باید گفت که اصطلاح افسردگی از چنین چهار چوبی فراتر می رود و وهله غمگینی و کاهش تنود روانی که رفتار و زندگی فرد را زیر تاثیر میگیرد، متمایز می کند .
گرچه غمگینی معادل افسردگی نیست اما بی تردید ، افسردگی شامل حالت غمگینی است که بر زندگی روزمره ، فعالیت ، ارزشیابی خود، قضاوت و کنش های ابتدایی مانند خواب و اشتها اثر می گذارد . غمگین می تواند واکنشی نسبت به یک رویداد رنج اور باشد و هنگامی مرضی محسوب می شود که از لحاظ شدت و طول مدت ، با در نظر گرفتن اهمیت این رویداد ، جنبه افراطی پیدا کند و بخصوص وقتی بدون علت ظاهری اشکار شود . بنابر این غمگینی افراطی یا بدون علت موجه ، در چهار چوب افسردگی قرار می گیرد و وجود عوامل امادگی و اسیب پذیری فردی را القا می کند . این عوامل می توانند ژنتیکی ، روانشناختی ، زیست شناختی یا محیطی باشند و در اغلب موارد با در هم تنیدگی انها مواجه هتسیم .اصطلاح افسردگی در کودک و بزرگسال دارای معنای مشابهی نسیت . افسردگی کودکانه نیزمحتوای مشابهی ندارد و بر حسب سنین مختلف، نشان دهنده تجربه های متفاوتی هست :در حالی که پاره ای از مولفان افسردگی را به منزله وهله بهنجاری از تحول دانسته اند ، پاره ای دیگر ، ان را به عنون پدیده ای مرضی تلقی کرده اند و گروهی نیز اعتقادی به واقعیت بالینی ان نداشته اند . نکته ای که بر اساس بررسی فرایند تحول مفهوم افسردگی در کودک اشکار می شود .
این است که حتی پیش از باز شناسی و پذیرش واقعیت بالینی این مفهوم ، نظریه های متعددی در باره ان ارائه شده اند و در نتیجه با کمیابی وافر جدول بالینی ، حداقل به شکلی که برای بزرگ سالان تدارک می شود ، و فراوانی چشمگیر مرجع های نظری در این قلمرو مواجه هستیم . بدین ترتیب ، به رغم ان که در حال حاضر ، مفهوم افسردگی در کودک پذیرفته شده است اما معنا و نشانه شناسی ان از دیدگاه مولفان مختلف بسیار متفاوت است و حتی در مورد مسئله ساده ای مانند درجه فراوانی افسردگی ، اختلاف نظر های گسترده ای وجود دارند .در خلال ای ن فصل کوشش خواهیم کرد تا با درنظر گرفتن دید گاههای مختلف دلایل عدم تجانس چهار چوب بالینی را ارائه دهیم .
2- تعریف افسردگی
ارائه تعریف افسردگی اسان نیست ، طبقه بندی ان باز هم مشکلتر است و پیشنهاد طرحی علت شناختی که بتواند مورد پذیرش همه متخصصان و پژوهش گران قرار گیرد ، غیر ممکن به نظرمی رسد . در سطوری که در پی می ایند به برخی از تعاریف عمده افسردگی اشاره می کنیم :
- در معنای محدود پزشکی ، افسردگی به منزله یک بیمای خلق و خو یا اختلال کنش خلق و خو است (لو ولو 1991).
- در سطح معمول بالینی ، افسردگی نشانگانی است که تحت سلطه خلق افسرده است و بر اساس بیان لفظی یا غیر لفظی عواطف غمگین ،اضطرابی و یا حالتهای بر انگیختگی نشان داده می شود (بلاک برن و کوترو ،1990).
- افت گذرا یا دوام دار تنود عصبی – روانی که بصورت یک مولفه بدنی (سردردها،خستگی پذیری ، بی اشتهایی ، بی خوابی ، یبوست،کاهش فشار خون و جزان )و یک مولفه روانی (احساس به پایان رسیدن نیرو ،کهتری ،
ناتوان مندی ،غمگینی و جز ان ) نمایان می شود ( لافون،1973).
- حالت روانی نا خوش که با دل زدگی ، یاس و خستگی پذیری مشخص می شود ودر بیشتر مواقع با اضطرابی کم وبیش شدید همراه است ( 1973)
- سقوط غیر قابل توجیه تنود حیاتی : این حالت در قلمرو بدنی با خستگی دائم اشکار می شود ، در قلمرو شناختی بصورت پراکندگی دقت و مشکل کوشش فکری و در قلمرو عاطفی به شکل حالتی مالیخولیا که با هوشیاری فرد نسبت به ناتوان مندی واکنش همراه است ، متجلی می شود ( چاپلین 1975).
در یک جمع بندی کلی متوجه می شویم که مفهوم ر به سه گونه متفاوت به کار رفته است:
- برای مشخص کردن احساسهای بهنجار غمگینی،یاس، نامیدی و جز ان ، و بروز انها به عنوان نشانه یک اختلال ؛
- به منظور توصیف اختصاری یک نشانگان که شامل نشانه های عاطفی، شناختی ، حرکتی، فیزیولوژیکی و غدد مترشحه است ؛
- برای مشخص کردن اختلال های افسرده وار در چهارچوب اختلال های روانی که دارای پاره ای از علل و گونه ای از تحول هستند و به پاره ای از درمانگری ها پاسخ می دهند (هوبر ، 1993 ).
اشکارا مشاهده می شود که تعریف های مختلف افسردگی به نشانه های بسیار متنوعی اشاره دارند که می توانند به گونه های مختلف با یکدیگر ترکیب شوند و گاهی بازشناسی افسردگی از خلال این ترکیب ها بسیار مشکل است ؛ بخصوص اگر جنبه پنهان داشته باشد و یا جلوه های بدنی به خود گیرد . اما به هر حال می توان این نکته را پذیرفت که افسردگی در عین حال با نشانه های روانی و جسمانی همراه است و نشانه های جسمانی گاهی چنان بر جدول بالینی سایه می افکنند که مانع باز شناسی افسردگی می شوند .

 

3- شکل گیری افسردگی در جریان تحول
نشانه شناسی افسردگی در خلال تحول متغییر است . این تغییر پذیری از یک سو به عوامل تحول وابسته است و از سوی دیگر ، برناهم گراییهای گسترده دیدگاههای متخصصان . در سطوری که در پی می ایند به بررسی این نشانه شناسی بر اساس دو محور توصیفی و زمانی خواهیم پرداخت .
3-1. افسردگی های دوره اول کودکی
الف ) نکات کلی
کشف (( افسردگی اتکایی )) در نوزاد (اشپیتز ، 1946 ) از دو زاویه ، یکی از برهه خای مهم تاریخ روانپزشکی وروانشناسی مرضی محسوب می شود . این مفهوم همراه با با توصیف مفهوم ((درخود ماندگی )) زودرس (کانر ، 1943 ) از سویی به استحکام مبانی روانپزشکی کودک که تا ان زمان بسیار سست و شکننده بود منتهی شد و قلمرو مشاهدات بالینی و درمانگریهای خاص و گسترده ای را در برابر ان گشود و از سوی دیگر ، بر اساس برانگیختن پرسشهایی مانند چگونگی روابط مفهوم افسردگی اتکایی با حالات افسردگی که بعدها و بخصوص در خلال بزرگسالی متجلی می شوند ، به منزله یکی از مفاهیم بنیادی اسیب شناسی روانی به معنای اعم ، قلمداد گشت . و از این زاویه ، می توان گفت که بینماههای نخستین زندگی و جریان بعدی ان ، پیوندی را به وجود اورد .
از زمان اشپیتز تاکنون ، شناخت ما از حالت های افسرده وار نوزاد ، بخصوص در زمینه شکلهای پنهان یا فاقد صراحت کافی و همچنین شرایط علت شناسی انها مانند تاثیر افسردگی های مادرانه ، پیشرفت های شایانی کرده است .
ب)افسردگی نوزاد به عنوان یک واقعیت شایع بالینی
گرچه افسردگی های پنهان یا فاقد صراحت کافی اشکارا فراوانترند با این حال باید بر این نکته تاکید شود که افسردگی اتکایی ، انچنان که به طور معمول پنداشته می شود ، در چهارچوب بالینی نادر نیست .
1. افسردگی اتکایی
جدول بالینی افسردگی اتکایی نوزاد که توسط اشپیتز توصیف شده است از زاویه نشانه شناسی صریح ، شرایط بروز ان در نوزاد 6 تا 18 ماهه ای که ناگهان از مادرش جدا می شود و همچنین اززاویه فرایند تحول اختلال ، بی تردید دقیقترین چهارچوب تشخیصی را فراهم اورده است . با این حال باید متذکر شد که انافروید و برلینگهام (به نقل از مازه ، 1988 )نیز بر اساس مشاهدات خود در خلال اخرین جنگ بین الملل در شیرخوارگاه هاهستند ، بر شدت واکنش های ناامیدانه کودکان خردسالی که در جریان بمباران های شهر لندن از مادران خود جدا شده بودند ، تاکید فراوان داشته اند .
مع هذا انچه به گونه ای بسیار جالب توسط اشپیتز توصیف شده ، در واقع حالتی است که (( مشابه جدول بالینی افسردگی بزرگسالان است )). به عبارت دیگر با یک حالت خمودگی گسترده همراه با امتناع از تماس یا بی تفاوتی نسبت به اطرافیان مواجه هستیم که به تدریج چند هفته پس از یک وهله ناله و زاری ، دراویختن و چسبیدن به بزرگسالان و سپس اعتراض و فریاد بروز می کند . روان بی اشتهائی همراه با کاهش وزن و بی خوابی نیز مشخص کننده این جدول بالینی است که اشپیتز در چهارچوب ان ، چند نکته اصلی مانند توقف تحول ، واپس روی اکتساب های حرکتی و عقلی ، و حساسیت مفرط نسبت به عفونت ها را نیز قرار می دهد .
نکته مهم این است که این داده ها از مشاهدات اشپیتزدرباره نوزادانی به دست امده اند که در شیر خوارگاهی وابسته به یک موسسه اصلاح و تربیت زنان جوان بزهکار به سر می برند . این نوزادان که سن انها بیش از 6 ماه بوده است ، حداقل ، «پس از 6 ماه روابط خوب با مادر» از حضور وی محروم شده ونتوانسته بودند «در جانشین های مادرانه ای که به انها عرضه شده بود ، به روابطی که برایشان رضایت بخش باشد » دست یابند . بنابراین با یک حالت « محرومیت مادارانه » یعنی حالتی واکنشی که ناشی از فقدان رابطه با مادر و از دست دادن وی به منزله یک « تکیه گاه » است ، مواجه هستیم و از اینجا است که اشپیتز اصطلاح افسردگی اتکائی را برای توصیف این حالت ابداع کرده است .
اگر قبل از یک دوره بحرانی که بین پایان ماه سوم و ماه پنجم جدائی قرار دارد ، مادر به کودک باز گردانده شود و یا امکان دست یابی به جانشینی قابل قبول برای کودک فراهم اید ، افسردگی به سرعت از بین می رود ، البته کودک نسبت به جدائی های احتمالی بعدی حساستر خواهد شد . در غیر این صورت ، یک حالت رنجوری بیش از پیش مضطرب کننده در سطح جسمانی ( همراه با مرگ احتمالی بخصوص به دلایل عفونی ) و د سطح روانی ( تشدید تاخیر روانی – حرکتی ، بیحالی و سستی ) گسترش می یابد که عواقب جبران ناپذیری را در پی دارد . این حالت با انچه اشپیتز با اصطلاح « بیمارستان زدگی » مشخص می کند ، مطابقت می کند .
2- تصریح های جدید در قلمرو نشانه شناسی افسردگی زود رس
گرچه توصیف های سنتی که در سطور پیشین مطرح شدند هنوز ارزش خود را حفظ رده اند اما در دهه های اخیر ، مولفان توانسته اند بر اساس توصیف گونه های بالینی دیگر ، به نشانه شناسی افسردگی زود رس ظرافت و قنای بیشتری بخشند .
شیوه های بیانه نشانه شناختی می توانند به صورت اختلال های رفتار غذایی و بویژه روان بی اشتهائی و نشخوار گری ، توقف رشد ، تاخیر تحول روانی حرکتی و همچنین بروز رفتارهایی که با عادات پیشین نوزاد متفاوتند اشکار شوند و تنها با یک ارزشیابی عمیق بالینی ، بخصوص در قلمرو شکل های پنهان یا فاقد صراحت کافی می توان عناصر سه گانه نشانگان افسرده وار نوزاد را بازیافت ( کرایسلر 1977)
• بی حالتی خلقی
بی حالتی خلقی نوعی حالت بی تفاوتی خاموش در رفتار ، بدون شکایت یا زاری است . این نوع افسردگی نوزاد بصورت یک بی خلقی کلی است که در ان اشکارا شاهد غلبه حالت بی تفاوتی بر حالت غمزدگی و درماندگی – حالت هایی که در اغاز قطع رابطه عاطفی متجلی می شوند – هستیم .
• سکون حرکتی
کندی افسرده وار که همواره به درجات متفاوت وجود دارد ، رفتار یکنواختی را ایجاد می کند که با تنوع و تحرک رفتار نوزاد بهنجار متضاد است و بر اساس بی حالتی چهره، وقفه تحرک بدنی ، کاهش نواوری های روانی – حرکتی و تضعیف پاسخ حرکتی نسبت به محرک ها و خواسته های برونی متمایز می شود . و افزون بر این نشانه ها ، با گرایش به تکرار که در سطح نخست نشانه شناسی افسرده وار قرار دارد ، مواجه می شویم .
• فقر تعاملی- کناره گیری
مشاهده نوزاد افسرده در موقعیت تعاملی ، سقوط و نزول ابتکارها و پاسخ به محرک های محیط را اشکار می کند . بررسی فیلم هایی که چگونگی تعامل نوزاد افسرده را نشان می دهند و مقایسه شیوه های ارتباطی وی در وهله افسردگی با وهله های قبل و بعد از بروز اختلال ، به وضوح نارسایی های ارتباطی در وهله افسردگی را بر جسته می سازند . افزایش سردرگمی و یاس اطرافیان در برابر بی تفاوتی نوزاد نیز به تشدید واکنش های وی می انجامد . جدا از دگرگونی هایی که در سطح مبادله های بدنی و یا صوتی کودک افسرده ایجاد می شوند ،تغییرات بسیار مهمی نیزدر سطح نگاه رخ می دهند : نگاه این کودکان ، سرد ، خشک و ثابت است ؛ هنگامی که بزرگسال به انها نزدیک می شود و یا انها را در اغوش می گیرد سر خود را بر می گردانند و از تماس چشمی اجتناب می کنند و حالت « مراقبت » ظاهری با کندی حرکتی و بدنی انها متناقض است .
3. افسردگی های زود رس دیگر
در سطوری که در پی می ایند به موقعیت های بالینی دیگری به وجود اورنده افسردگی زود رس هستند ، اشاره خواهیم کرد .
• افسردگی های ناشی از محرومیت های جزیی و افسردگی مادرانه
نخست باید بر این نکته تاکید کرد که پاره ای از افسردگی های زود رس در شرایطی متجلی می شوند که با شرایط بروز افسردگی اتکایی متفاوت است . بدین معنا که گاهی بدون وقوع جدای بین مادر و نوزاد ، کودک با محرومیت مادرانه مواجه می شود که می تواند ناشی از در اختیار نبودن مادر به دلایل متفاوت باشد : مانند از سرگیری فعالیت حرفه ای ، مشکلات خانوادگی و یا کاهش سرمایه گذاری مادر بر نوزاد ، محرومیت هایی که می توانند به بروز حالت افسردگی در وی منجر شوند .
تاثیر افسردگی مادردر بروز حالت افسردگی در کودک خردسال نیز عامل مهم دیگری است که مورد توجه پژوهش گران قرار گرفته است . اما افسردگی مادر را نمی توان فقط به افسردگی هایی که دارای نشانه های بالینی اشکارند محدود کرد بلکه باید گفت که افسردگی های واکنشی ( مانند افسردگی به علت مرگ یکی از نزدیکان یا قطع یک رابطه عاطفی معنا دار )، افسردگی های ناشی از ناکامی و سرخوردگی در زندگی شخصی یا حرفه ای ، افسردگی های ناشی از تولد یک نوزاد معلول و جز ان نیز می توانند به ایجاد کمبود ، فقدان ، غمزدگی ، کاهش تدریجی تماس و فعل پذیری کودک خردسال منجر شوند ( فراری ، 1991).
پژوهش های متعددی چگونگی تعامل بین مادر افسرده و نوزاد را بررسی کردند . پاره ای ازپژوهش گران،مسئله را از دیدگاه تجربی مورد نظرقرارداده اند و بر جنبه های رفتاری این تعامل ها متمرکز شده اند . پاره ای دیگر از محققان ، تعامل های مادر افسرده و فرزند وی را بر اساس مشاهداتشان در چهارچوب بالینی ، توصیف کرده اند . اما به رغم روش های پژوهشی متفاوتی که در این تحقیقات به کار رفته اند ، می توان سه روی اورد کلی را متمایز کرد :
- بررسی توصیفی فرزندان والدین افسرده ؛
- بررسی مقایسه ای فرزندان والدین افسرده و فرزندان والدینی که از سلامت روانی برخوردار بوده اند ؛
- و بررسی تحول کودکانی که مادران انها در جریان بارداری یا بلافاصله پس از وضع حمل ، دچار افسردگی شده اند .
بررسی های گروه نخست ، به طور عمده بر مطاله فرزندان والدینی که دچار «اختلال اشفتگی – افسردگی »1 بوده اند متمرکز است ( مک نیو ، و همکاران 1979؛ کویلر ، و همکاران 1980؛ کانرز ، 1979) . انچه از مجموعه این تحقیقات حاصل شده اینست که اختلال افسردگی یا حالت هایی که می توانند به منزله ، معادله های افسرده وار تلقی شوند ، با فراوانی چشمگیری در فرزندان این بیماران مشاهده می شوند . بی تردید تفسیر این نتایج مشکل است، زیرا باید هم سهم تعیین کننده های ژنتیک در اختلال اشفتگی – افسردگی و هم سهم دگرگونی هایی که بر اساس این بیماری در محیط خانوادگی ایجاد می شوند مورد نظر قرار گیرند .
تحقیقات گروه دوم یعنی تحقیقاتی که وضعیت روانی فرزندان والدین افسرده و فرزندان والدینی را که از سلامت روانی برخوردارند ، مقایسه کرده اند ، به طیف وسیعی از اختلال های روانی در کودکان گروه نخست ، دست یافته اند :
- اختلال های تحول شناختی ( کوهلر ،1977)؛
- اختلال های سازشی (که لر ،1986)؛
- اختلال های رفتاری (راتر و دیگران ، 1984؛ کوپر ،1977 )؛
- اختلال هایی که بیشتر جنبه مرضی دارند مانند افسردگی ، اضطراب و جزان ( وایسمن ،1984؛که لر،1986).
به رغم احتیاط های که در مقابسه این تحقیقات بسیار متفاوت باید رعایت شوند ، می توان به تجانس گسترده نتایج انها اشاره کرد : اختلال های روانی ( صرفنظر از ماهیت بیماری ) در فرزندان والدین افسرده به طور معنا داری بیشتر است و چنین کودکانی ، گروهی را تشکیل می دهند که در معرض خطر ابتلا به اختلالهای روانی قرار دارند .
گروه سوم پژوهش ها به بررسی چگونگی تحول ( در خلال چندین سال ) نوزادانی پرداخته است که مادران انها درجریان بارداری یا پس از ان دچار افسردگی شده اند . از مجموعه این پژوهش ها ( قدیسان ، 1984 ؛ ول کایند ، 1980و دیگران ) می توان نکات زیر را استخراج کرد :
1. افسردگی مادر در بروز اختلال های رفتاری کودک موثر است .
2. به نظر می رسد که کودک در وهله ای از زندگی خود نسبت به افسردگی مادر حساسیت بیشتری نشان می دهد . این وهله از نظر مولفان اخیر از حد ماه 14 زندگی شوع می شود و تا حد ماه 27 ادامه می یابد . البته درباره طیف سنی این وهله حساس بین مولفان اتفاق نظر وجود ندارد .
3. بررسی ها نشان می دهند که افسردگی مادر اغلب بعد از 14 ماه زندگی کودک اغاز می شود ، اما اثار ان از حد ماه 14 در زندگی وی نمایان می گردد .
• -و بالاخره ، افسردگی ماه 14 ممکن است با تاخیر در کودک اشکار شود و بروز ان تا حد ماه 42 زندگی وی به تاخیر افتد .
در یک جمع بندی کلی می توان گفت که اغلب افسردگی های مادرانه دارای صراحت کافی نیستند و در زیر نقاب ضعف روانی و شکوه و شکایت های جسمانی پنهان می شوند اما فقر تعامل و کاهش تعادل عاطفی ناشی از انها باعث کمبود هایی می شوند که در صورت تداوم ، تحول کودک را در معرض خطر قرار می دهند .
• نشانه های افسردگی ناشی از عارضه های جسمانی و مشکلات پیش – تولدی
به نظر می رسد که در پاره ای از موارد ، شرایط جسمانی به گونه های متفاوت ، در کناره گیری ، کاهش فعالیت و غمگینی ظاهری نقش دارند . به عنوان مثال می توان از عارضه های ایجاد کننده یک درد جسمانی ، اختلال های غذایی ، مشکلات پیش – تولدی و پاره ای از بیماری های عفونی نام برد . در این قلمرو ، از یکسو می توان به مشاهدات بادوال (به نقل از مازه ، 1988 ) درباره فراوانی حالت افسرده گونه در نوزاد بستری شده در بیمارستان به علت سوء تغذیه پروتئین – کالری و یا کمبود وخیم اهن ، اشاره کرد و خاطر نشان ساخت که رفع کمبود های خاص نوزاد ، بهبود رفتار کلی وی را در پی دارد . از سوی دیگر باید گفت که تعداد فزاینده ای از متخصصان بالینی بر این باورند که انچه از تحول بهنجار نوزادانی که مشکلات پیش – تولدی دارند ، ممانعت به عمل می اورد ، پیش از انکه نارساییهای جسمانی باشد ، مشکلات هیجانی بخصوص افسردگی است . در این زمینه می توان فرضیه تاثیر اختلال های زود رس در تعامل مادر – نوزاد را عنوان کرد به عبارت دیگر،کم – کنشی بسیاری از نوزادان همراه با بی حالتی چهره و کاهش صوتی سازی و رغبت نسبت به دیگری ، موجب سر خوردگی مادر می شود ، احساس ناتوانی مادر (( بد))بودن را در وی ایجاد می کند و به سرمایه زدایی از نوزاد و یا سرمایه گذاری تعارضی در وی می انجامد ( مازه ، 1988).
3-2. افسردگی در خلال دوره های دوم و سوم کودکی
در توصیف بالینی این افسردگی ها می توان چهار گروه از تظاهرات را متمایز کرد ( اژوریاگرا ، 1982 ) :
- نشانه هایی که مستقیما به افسردگی وابسته اند ؛
- نشانه هایی که با رنج افسرده وار در ارتباطند ؛
- نشانه هایی که به منزله دفاع علیه موضوع افسرده وار محسوب می شوند؛
- و بالاخره رفتارهای معادل افسردگی .
الف) نشانه هایی که مستقیما به افسردگی وابسته اند
در این گروه با تظاهراتی مواجه هستیم که از لحاظ جدول بالینی به اسیب شناسی بزرگسال نزدیکند و هر چند نمی توان انها را فراوانترین نوع دانست ، اما اشکارا قابل مشاهده اند . به این ترتیب ، پاره ای از کودکان یک حالت خمودگی شدید دارند ، خود را کنار میکشند و در گوشه ای منزوی می شوند . بازدارای حرکتی انها بر اساس مشکلات در بازی کردن یا انجام دادن هر وظیفه یا اشتغال ( خاصه کارهایی که بیشتر برای انها لذت بخش بوده است ) مشاهده می شود . این رفتارها به صورت کندی حرکتی جلوه گر می شوند .
بندرت کودک از یک رنج روانی شکایت می کند با این حال گریه ها و غمگینی حالت صورت ، کسالت ، بی تفاوتی نسبت به هم چیز و خستگی مداوم ، گواه درد و رنج ان هستند .
کودک ، نا ارزنده سازی خود را با تکرار جمله هایی مانند « من نمی دانم » ، « من نمی توانم » ، « من موفق نمی شوم » نشان می دهد . احساس مورد علاقه نبودن دراین کودکان فراوان است .
درسطح عقلی ، با مشکلات تمرکز ، بخاطر سپردن و کندی روانی مواجه هستیم . بالاخره نشانه های بدنی مانند روان بی اشتهایی ، اختلال های خواب ( بی خوابی ، کابوس ) ، سردرد های موقت یا مضمن فراوانند .
ب) نشانه های وابسته به رنج افسرده وار
این گروه از نشانه ها که فراوانترند ، تا حدی از نشانه شناسی بزرگسال فاصله می گیرند . « رفتار معقول » در حد مفرط که می تواند تا بیتفاوتی نسبی پیش رود ، گاهی نشانه افسردگی است و همچنین حالت باز داری یا وقفه ای که همواره از واکنش کناره گیری و انزوا به اسانی متمایز کردنی نیست . بر فعل پذیری و حرف شنوی ظاهری این کودکان در برابر بزرگسالان و کودکان دیگر نیز باید تاکید کرد ( اژوریا گرا ، 1982 ) .
شکست تحصیلی و یا بی رغبتی و بی علاقگی نسبت به تحصیل بسیار فراوانند : کودک با شکست هایی مواجه می شود که با طراز عقلی خوب وی در تناقض است و یا انکه نتایج تحصیلی وی ناگهان افت می کنند .
رفتارهای هراسی و بخصوص « مدرسه هراسی » می تواند ترجمان ترس از دور شدن از کانون خانوادگی یا رها شدگی باشد و به یک حالت افسرده وار پوشش دهد .
در طراز بدنی یا شکل ظاهری ، گاهی با بیتوجهی کامل نسبت به بدن مواجه هستیم و کودک حالت ولگردان را به خود می گیرد و مانند ان است که نمی تواند به بدن و ظاهر خود توجه کند یا علاقه نشان دهد .
کودکانی که مدام اشیای شخصی ( لباس ، کلید ، بازیچه و جز ان ) خود را گم می کنند ، با این گروه مشابهت دارند ( همان منبع ) .
پاره ای از رفتارهای کودک به منزله نشانه مستقیم یک احساس گنهکاری یا نیاز به تنبیه به نظر می رسند و ارتباط زمانی انها با رویداد افسردگی اشکار است : زخمی شدن های مکرر ، باز خوردهای خطر ناک ، تنبیه شدن های مداوم در مدرسه بروزیا بروزمجدد رفتارهای خود پرخاشگرانه .
و بالاخره باید به قصد خود کشی در کودک اشاره کرد و باید بر این نکته تاکید نمود که افسردگی و قصد خود کشی ، معادل یکدیگر نیستند .

 

ج) نشانه های دفاعی علیه افسردگی
در این گروه ، ماهیت نشانه ها بسیار متنوع است . در واقع یا بر اساس ارزش یابی اسیب شناختی در حین مصاحبه بالینی ، یا با استفاده از تست های فرا فکن و یا بر مبنای بررسی تحولی است که می توان به ( هسته افسردگی )پی برد .
پاره ای ازرفتارها مستقیما در طیف رفتارهایی قرار می گیرند کلاین انها را دفاع اشفته وار می نامد ؛ رفتارهایی که به منظور انکار هر حالت افسرده وار یا برای غلبه بر انها بروز می کنند . در این زمینه می توان به ناارامی ها و پر جنبوجوش هایی که ممکن است به شکل ناپایداریهای واقعی حرکتی یا روانی همراه با پر حرفی در ایند و به طور مستقیم گریز اشفته وار افکار را نشان دهند، اشاره کرد ( کلاین ، 1968 ).
رفتارهای دیگر ، رفتارهای اعتراض امیز یا حق طلبانه ای هستند کهدر مقابل حالت رنج بروز می دهند و در این زمینه می توان به رفتارهایی که در پی می ایند اشاره کرد :
- تضاد ورزی ، لجبازی ، بد خلقی ، خشم یا حتی طغیان شدید ؛
- پرخاشگری ( شکستن چیزها یا خشونت با کودکان دیگر )؛
- گریز، دزدی یا رفتارهای بزهکارانه دیگر (اژوریاگرا ، 1982 )

 

د) رفتارهای معادل افسردگی
بر اساس مشابهت با نشانه های بالینی در بزرگسال ، تعدادی ازنشانههای مرضی،خاصه نشانه هایی که ماهیت روان – تنی دارند ، به منزله رفتارهای معادل افسردگی تلقی می شوند . در این قلمرو ، می توان به نشانه های زیر اشاره کرد :
- ادرار بی اختیار ؛
- اگزما ، نفس تنگی ،
- فربهی ، روان بی اشتهائی محدود و جز ان .
در واقع ، مولفانی که مفهوم ((معادل افسردگی )) را به کار می بندند ، همه رفتارهای مرضی کودک را به نوعی با (( افسردگی )) مرتبط می سازندو افسردگی ( بخصوص در موقعیت های از دست دادن موضوع عشق ) را ناشی از یک حادثه ضربه امیز پیشین می دانند . اما تحقیقات دهه های اخیر ( ساندرلر و جوف ، 1967 ) علیه این گسترش نا معقول بر خاسته اند و بر لزوم ایجاد تمایز بین از دست دادن موضوع محبت ، حالت رنج ناشی از ، و واکنش افسرده وار تاکید کرده اند .

 


3-3. افسردگیهای نوجوانی
مسئله بیماری شناختی افسردگی بر حسب اغاز ، میانه یا پایان نوجوانی به گونه های متفاوت مطرح می شوند . در اغاز نوجوانی با مسائلی مانند مسائل دوره های کودکی مواجه هستیم و در میانه و پایان نوجوانی ، مسائل مطرح شده به انچه در خلال بزرگسالی مشاهده می شود نزدیکترند ( مارسلی ، 1984 ) .
مانند انچه در خلال دوره های کودکی دیده می شود ، نشانه شناسی افسردگی در نوجوانان نیز متغییر است و این تغییر پذیری به طور عمده ناشی از همگرایی دیدگاه متخصصان بالینی از یکسو ، و غلبه یکی از ابعاد افسردگی از سوی دیگر است . و بر این اساس می توان چهارچوب های بالینی مختلف مانند واکنش اضطرابی افسرده وار ، افسردگی مبتنی بر احساس کهتری و احساس رهاشدگی ، افسردگی مالیخولیلیی و معادلهای افسرده وار را در خلال نوجوانی از یکدیگر متمایز کرد ( فراری و همکاران ، 1991 ) .
الف ) واکنش اضطرابی افسرده وار
در برابر جدایی ، محرومیت و ناکامی ، پاره ای از نوجوانان واکنش اضطرابی افسرده وار را که به منزله یک پاسخ حمایتی واقعی است ،نشان می دهند . مع هذا نباید اضطراب و افسردگی را یکسان دانست . اضطراب هموتره بر تجلیات روانی دیگر مقدم است و مبارزه فرد را علیه خطری که بنظر می رسد وی را تهدید می کند نشان می دهد درد ناک تر شدن تدریجی این مبارزه و اشکارتر تر شدن پاسخ افسرده وار می انجامد پاسخی که برای مدتی با پاسخ اضطرابی در هم تنیده می شودتا به تدریج جانشین ان شود این حالت اغلب جنبه موقت دارد و یا استقرار روابط جدید و گسترش رغابت های نو، به افول می گراید واکنش های اضطرابی افسرده وار معمولا در اغاز نوجوانی در افرادی که در مرحله نهفتگی یا پیش – نوجوانی دارای رگه های هراسی را وسواسی بوده اند بروز می کند ( براکونیه و فراری ، 1976) .
ب) افسردگی مبتنی بر احساس کهتری
این ریخت افسردگی یکی از انواعی است که بخصوص در دوره نوجوانی بروز می کند . گرچه کاهش سطح « حرمت خود »2 و احساس کهتری ای که در پی دارد، در انواع افسردگی ، صرفنظر از سن وقوع انها ، مشترک است اما مفهوم حرمت خود در خلال نوجوانی ، افراد این سنین را در برابر این ریخت افسردگی ، اسیب پذیر تر می سازد .
افسردگی مبتنی بر احساس کهتری بر اساس مجموعه ای از « احساسات کهتری » که به قلمرو خاصی مانند قلمرو اموزشگاهی یا جسمانی و یا مجموعه شخصیت وابسته است ، مشخص می شود . در بیشتر مواقع ، احساس مورد علاقه نبودن یا مورد توجه قرار نگرفتن و سرمایه زدایی موضوعی ( که بر اساس بی رغبتی به جهان برونی و یا جستجوی دلایلارزنده بودن خود در جهان برونی ،متمایز شدنی است ) با این احساس همراه اند .
تردیدی نیست که هسته اصلی این اختلال در ناتوانی نوجواندر تحقق بخشیدن به ارمانهایی که برای خویشتن قایل است ، قرار دارد . این خواسته های ارمانی اغلب به صورت « خود بزرگ بینی »1که نوعی شیوه مقابله باترس از دست دادن هویت است ، متجلی می شوند . در مواجهه با این الگوی کمال که تشکیل دهنده ارمانی است که با فرامن قابل قیاس است ، من نوجوان به گسترش احساسات کهتری که مشخص کننده این افسردگی است می پردازد ( براکونیه و فراری ، 1976 ).
ج) افسردگی مبتنی بر احساس رها شدگی
این نوع افسردگی معمولا در نوجوانی مشاهده می شود که شیوه اصلی بیان نشانه شناختی انها ، « گذرا به عمل » به صورت دیگر – پرخاشگرییا خود پرخاشگری است . اگرچه تمامی جوانانی که به طور عمده بر اساس گذرا به عمل واکنش نشان می دهند ، دارای این ریخت افسردگی نیستند با این حال باید توجه خاصی نسبت به نوجوانانی که در برابر هر مانع ، واکنش گذار به عمل را نشان می دهند اعمال شود . در واقع ، مواجه شدن با مانع ، درپاه ای از افراد ، نوعی افسردگی را به وجود می اورد که در ان احساس رها شدگی ،خلا و خاطرات جداییها ضربه امیز از نوع زنده شوند . افسردگی مبتنی بر رها شدگی اغلب در نوجوانی دیده می شود که تاریخچه زندگی انها نشان دهنده کمبودهای رود رس در قلمرو مراقبت های مادرانه است ( مازه ، سیبرتن بلان ، 1976 ).
د)افسردگی مالیخولیایی
افسردگی مالیخولیایی به صورت یک قطبی یا دو قطبی ان از حد نوجوانی مشاهده می شود ( فین اشتاین ، 1982) . اگر این افسردگی از لحاظ نشانه شناختی به دلیل فراوانتر بودن نسبی تجلیات توهم هذیانی ، امکان گذار از یک ریخت افسردگی به ریخت دیگر و همچنین فراوانتر بودن درهم تنیدگی این ریخت ها در خلال نوجوانی ، به صورتع جزئی با افسردگی بزرگسال متفاوت است ، اما از دیدگاه اسیب شناختی می توان ان را با جدول بالینی افسردگی بزرگسالی کاملا قابل قیاس دانست .
ه) معادله های افسرده وار
پاره ای از مولفان بر این باورند که اختلال افسردگی در سنین نوجوانی بیشتر به صورت معادلهای افسرده وار متجلی می شود . هر یک از این مولفان ، چندین رفتار را به منزله رفتارهای معادل افسردگی تلقی می کنند . مولفان مختلف ، بسیاری از مشکلات رفتاری نوجوان را با افسردگی مرتبط ساخته اند و در واقع این رفتارها را مشانه با حالاتی دانسته اند که در خلال بزرگسالی با اصطلاح « افسردگی پنهان » مشخص می شود . به نظر می رسد که می توان دو موقعیت را در خلال نوجوانی متمایز کرد :
- پاره ای از رفتارها ویا برخی ازنشانه هایی که اغلب باافسردگی توام هستند ، صحنه نخست جدول بالینی رااشغال می کنند( معادلهای افسرده وار ) و علامتهای افسردگی ، به رغم حضور خود ، کمتر نمایان هستند . در اینصورت ، متخصص بالینی باید با دقت کامل به جستجوی انها بپردازد ؛
- رفتارها و نشانه های مرضی ( معادلهای افسرده وار ) و همچنین علامت ی افسردگی قابل مشاهده اند ، اما نوجوان به انکار این نشانه ها که گاهی سالها بعد کاملا اشکار می شوند ، می پردازد . اصطلاح « معادل افسرده وار » با موارد اخیر بیشتر مطابقت دارد .
4- فراوانی افسردگی در خلال تحول
به رغم بررسیهای متعددی که در قلمرو افسردگی ک

دانلود با لینک مستقیم


دانلود مقاله مقایسه ویژگیهای شخصیتی در بین دانشجویان با نگرش مثبت