ساختمان های پیش ساخته
بخش اول: ساختمان های پیش ساخته و مبانی فکر
1-ساختمان های پیش ساخته:
اگر چه ما از دیر باز به نفوذ فنون در سایر زمینه نای زندگی انس گرفته ایم، ولی نفوذ فنون به عرصه معماری هنوز موجب نگرانی معماران می باشد و این سوال را برای آنان مطرح می کند که آیا طرح ریزی عقلانی و عینی و استفاده از سیستم های فنی در معماری اصولا این امکان را برای معماران باقی می گذارد که علاوه بر هویت مهندسی شخص خود هویت معماریشان هم حفظ شود یا نه؟ پاسخ این سوال که چندان تازه هم نیست در اندیشه و افکار پیشتازان معماری نوین به این صورت تبلور یافته که یک مهندس معمار نه تماما مهندس فن است و نه تماما یک هنرمند، زمانی می توان گفت یک مهندس معمار بر حرفه خود مسلط است که داده های فنون را به طور کامل جذب کند و به علاوه قدرت هنری اش به او اجازه خلق فضاهایی را دهد که به راحتی قابل درک و تجربه باشند. مهم، ترجیح یکی از این دو توانایی مهندس معمار بر دیگری نیست، بلکه ترکیب این دو به منظور دستیابی به یک نتیجه درخور دارای اهمیت است. وقتی یک مهندس معمار تعهدی کلی را قبول می کند، معماری وی، یک معماری جامع می شود، چرا که باید کلیه جوانب کار_ چه هنر وچه فن_ را مد نظر قرار دهد. به کار گرفتن سیستم های ساختمانی در مرحله اول کار مستلزم تحلیل عملکرد و امکانات فنی اجرا می باشد و در مرحله دوم به کمال مهارت خلاقه معمار در تعبیر این داده ها بستگی دارد تا بتواند سیستم های مناسبی برگزیند. این روال کار به طور اجتناب پذیری به خلق اثر جامع معماری می انجامد که در چنین حالتی دیگر نمی توان بین چگونگی عملکرد، اجرا و کاربری یک بنا، ترجیحی قائل شد.
« ساختمان پیش ساخته » نتیجه چنین دیدگاهی است، دیدگاهی که فراتر از بعد صرفا طراحی معماری ، کل ساختمان از طرح تا اجرا را به صورت یک کل واحد دیده و در آن طراحی با مسائل فنی و اجرائی کاملا پیوند می خورد و مجموعه ای یکپارچه از معماری و سازه فراهم می شود.
در واقع در اینجا راجع به آن بخش از کار که به صورت سنتی در اجرا طرح و حل می شده است، از پیش اندیشیده شده و راهکار آن ارائه می شود ، به این ترتیب اندیشه جای سیستم آزمون و خطا را گرفته ، در زمان و نیروی انسانی صرفه جویی شده و نتیجه مطمئن تری حاصل می شود.
در چنین سیستمی سهم معمار در طراحی نسبت به سیستم سنتی چند برابر شده و برخلاف ساختمان های عادی که طراحی آن ها در کمترین زمان صورت گرفته و اجرا معمولا طولانی می باشد ، در این جا طراحی طولانی تر و در عوض اجرا بسیار کوتاهتر و ساده تر می باشد.
اما حقیقت اینجاست که تمام این حرف ها بدین معنا نیست که « ساختمان پیش ساخته » راه حل مطلوب و نهایی معماری می باشد چرا که تجربه تا به امروز چنین نشان نداده و راه رسیدن به چنین مطلوبی بسیار طولانی و پر پیچ و خم است.
آن چه امروزه به عنوان « ساختمان های پیش ساخته » می شناسیم ، بیش از هر چیز « کانکس » هایی هستند که در گوشه و کنار شهر ها به عنوان اقامت گاه های موقت بر پا می شوند ، در این فضاهای پیش ساخته معمولا چیزی از زیبایی و راحتی لحاظ نشده است و در واقع هدف اصلی آن ها ، تامین سرپناهی ساده ، موقت و قابل حمل بوده است و نمی توان آن ها را ناشی از هنر معماری دانست بلکه بیشتر تولیدی صنعتی محسوب می شوند. « کانکس » ها به صورت قوطی هایی در کارخانه با تمامی اجزا تولید شده و در محل پروژه قرار داده می شوند و بدلیل این که باید قابل حمل باشند در ابعاد و ارتفاع کم قابل تولیدند.
از انواع دیگر ساختمان های پیش ساخته می توان از ساختمان های « مدولار » یاد کرد که معمولا با تکرار یک یا چند واحد خاص بدست می آیند ، خطر بزرگی که این ساختمان ها را تهدید می کند ایجاد حس یکنواختی و صنعتی بودن در مخاطب است که از تکرار ناشی می شود ، که البته در این زمینه تجربه های موفق و خوبی موجود است .
از لحاظ سازه ای این ساختمان ها به دو صورت فلزی یا بتنی موجودند ، ساختمان های فلزی معمولا به صورت قابی طراحی شده و پوشش سقف و دیوار های آن ها به صورت سبک در نظر گرفته می شود ، اما در ساختمان های بتنی معمولا کل ساختمان به صورت یکپارچه از قطعات پیش ساخته بتنی تشکیل می شود.
2-تاریخچه پیش سازی :
اولین اتفاق تاریخی که در ارتباط با پیش سازی به وقوع پیوست را می توان ارائه شهر خیالی « مدینه فاضله » ( UTOPIA ) توسط لئوناردو داوینچی دانست.
این طرح در واقع ایده ای بود برای دوباره سازی شهر فلورانس که در آن الگوی شهر به شکل شطرنجی و بناهای آن به صورت پیش ساخته ارائه شده بود.
اتفاق بعدی که بر اساس آن تفکر پیش سازی بطور جدی تری شکل گرفت در قرن هفدهم و در جریان مهاجرت مهاجرین انگلیسی به آمریکا صورت گرفت.
در آن زمان وقتی این مهاجرین در سواحل آمریکا پیاده می شدند ، تا شروع فصل سرما فرصت کافی برای ساخت خانه به روش های متداول را نداشتند و در نتیجه بسیاری از آنان به دلیل نداشتن مسکن جان خود را از دست دادند. لذا مهاجرین بعدی تصمیم گرفتند خانه های خود را در انگلستان به نحوی بسازند که بتوانند آنها را به آمریکا انتقال داده و در آنجا طی زمان کوتاهی خانه خود را برپا نمایند.
واقعه بسیار مهم دیگر که تاثیر بسزایی در پیش سازی داشت وقوع انقلاب صنعتی در قرن نوزدهم و پیدایش و توسعه مواد جدید مثل فولاد و چدن در صنعت بود. در واقع دست آورد انقلاب صنعتی در ساختمان پیدایش تفکر استفاده از این مصالح در ساخت بنا است.
بیشتر مصالح روش های پیش سازی دو خصیصه مشترک دارند که عبارتند از : 1 ـ قابلیت اتصال سریع 2 ـ قابلیت انفصال سریع . این دو خصوصیت در مصالح قبل از انقلاب صنعتی ( آجر و سنگ و ملات و … ) موجود نبود ولی در مصالح صنعتی مثل فولاد به راحتی می توان از خصوصیات یاد شده سود برد.
در سال 1851 نمایشگاه بزرگی در شهر لندن برپا شد که در آن کلیه پدیده های ناشی از انقلاب صنعتی به نمایش گذارده شد. در این نمایشگاه یک معمار انگلیسی به نام « سرجوزف پاکستون » ( Sir . JOSEPH PAKSTON ) یک بنای کاملا پیش ساخته به نام «کریستال پالاس » ( CRYSTAL PALACE ) را ارائه داد که کلیه قسمت های آن پیش ساخته و با اتصالات پیچ و مهره به هم بسته شده بود. در سال 1854 مجدداً همین بنا را از هم باز کرده و به شهر دیگری انتقال دادند تا قابلیت حمل بنا را نشان دهند.
مشابه عمل فوق در سال 1854 در نمایشگاهی در پاریس به وقوع پیوست که طی آن چند واحد مسکونی پیش ساخته به نمایش گذاشته و سپس همان خانه ها به استرالیا انتقال داده شد.
در اوایل دهه 1920 یک معمار آلمانی به نام « ارنست می » ( ERNEST MEY ) تفکراتی در زمینه ساخت دیوارهای بتنی پیش ساخته ارائه داد. اگر چه وی توفیق زیادی در این امر به دست نیاورد اما بعدها مهاجرین نقطه نظرهای او را به سایر نقاط جهان منتقل نمودند.
اگر چه وابستگی کشورها به معماری سنتی و پیرایشگری در معماری باعث جلوگیری از پیشرفت این علم می شد، اما پس از جنگ جهانی دوم و ویران شدن اروپا ، نیاز شدید به مسکن ارزان و سریع الاحداث موجبات ترویج پیش سازی را فراهم آورد.
از طرف دیگر به علت بالا رفتن قیمت نیروی کار بعد از جنگ رفته رفته روش های جدید با بهره گیری از نیروی انسانی کمتر متداول شد. در بعضی موارد نیروی انسانی تقریباً 45 برابر قبل شده بود و لذا قیمت اجناس و فرآورده های انسانی نیز به میزان بسیار زیادی افزایش یافته بود.
به همین منظور سازندگان بناها سعی می نمودند تا با بهره گیری از روش های صنعتی نقش نیروی انسانی در ساخت بنا را تا حد امکان کاهش دهند.
نمودار صفحه بعد تغییرات بعضی از قیمت ها و همچنین هزینه نیروی انسانی را در طول سال های 1950 تا 1968 در اروپا نشان می دهد.
یک نمونه تجربی انبوه سازی صنعتی مسکن در سال 1952 در فرانسه صورت گرفت که طی آن دولت فرانسه بوسیله سیستم پیش ساخته کاموس تعداد 4000 واحد مسکونی را تنها در مدت 6 ماه برپا ساخت.
با همین سیستم بود که لوکوربوزیه اولین مرکز فراغت را ساخت.
1-منحنی دستمزد بنا در زوریخ
2-منحنی ارزش ساختمان
3-منحنی سرویس اصلاح اندازه ها
4-منحنی قیمت مصرف
5-منحنی قیمت فولکس واگن(حاصل صنعت)
6- منحنی محوطه(نتیجه صنعت در ساختمان)
طبق آمار منتشره در سال 1970 میلادی نسبت ساختمان های پیش ساخته به کل ساختمان ها در چند کشور پیشتاز در امر پیش سازی به شرح زیر بوده است:
در شوروی 86% ، در سوئد 60 % ، در انگلیس 40 % ، در فرانسه 22 % .
همان طور که پیداست از نظر کمیت ، بالاترین
پیشرفت متعلق به اتحاد جماهیر شوروی بود که
از سال 1925 پیشگامان منفرد آن شروع به
ساختن ساختمان های پیش ساخته کرده بودند،
اگر چه تازه بعد از جنگ جهانی دوم بود که اتحاد
جماهیر شوروی از این طرح ها در بازسازی
استفادة شایانی کرد،
کاموس، یک بلوک ساختمانی از
برنامه آزمایشی ، شامل 4000 واحد، ساخت دولت فرانسه
به طوری که در فاصله سال های 1950 تا 1968 با جمعیتی در حدود 237 میلیون نفر ، امکان زندگی تک تک ها را در هر واحد مسکونی فراهم ساخت.
2-1-توسعه اجتماعی و پیامدهای آن در تجارت ساختمان :
تغییرات اجتماعی و انقلاب هایی که بعد از جنگ جهانی به وجود آمد، نه تنها موجب افزایش دستمزدها در صنایع و بازرگانی شد ، بلکه در همه بخش های مختلف زندگی که نیروی انسانی نقشی تعیین کننده در آنها دارد هم تاثیر گذاشت و هزینه زندگی را بسیار بالا برد. در این بین ، صنعت با کم کردن مدت زمان ساخت محصولات خود، در مقابل افزایش قیمت ها ایستادگی کرد، و حتی در مورد بعضی محصولات واحد مانند وسایل نقلیه و کف های تولید شدة صنعتی ، توانست قیمت ها را پایین بیاورد. در روند ساخت سنتی ، قیمت مصالح با ارزش نیروی انسانی برابری می کرد ولی با وجود آمدن ساخت صنعتی ، ضریب بهره وری دچار تغییرات اساسی شد ، به طوری که نسبت هزینه مصالح به نیروی انسانی برابر با چهار به یک شده است.
3-زمینه های پیش سازی :
احساس نیاز به « ساختمان پیش ساخته » از عوارض پیشرفتهای سریع دنیای مدرن و صنعتی ماست . دنیایی که در آن تمامی کالاها در کارخانه ها در کمترین زمان ممکن تولید می شوند ، صنعت ساختمان سازی نیز می باید همگام با دیگر صنایع حرکت کند و نمی تواند با شیوه های صرفاً سنتی به حیات خود ادامه دهد.
اگر بخواهیم زمینه های بروز « پیش سازی » را به طور مشخص بررسی کنیم باید به موارد ذیل توجه کنیم :
3_1ـ نیروی کار :
یک فرد ، در مدت زمانی محدود قادر به تولید نیرویی برابر یا 5/0 وات می باشد ، ولی همین نیرو در مدت زمان طولانی به 5 درصد تنزل پیدا می کند . به عبارت دیگر بازده چنین فردی تنها 01/0 است که در مقایسه با بازده حداقل 20 درصدی یک ماشین ، بسیار ناچیز می باشد. از سوی دیگر آمار و اطلاعات برای ساخت یک متر مربع بنا به روش سنتی به چهارده ساعت کار کارگر بدون تخصص و هفده ساعت کار کارگر متخصص یعنی جمعاً به 31 ساعت کار لازم است . اگر تعداد روزهای کار در سال را 274 و ساعت کار در روز را 8 ساعت احتساب نمائیم ، خواهیم داشت :
نوع فایل: word
سایز:18.3 MB
تعداد صفحه:49
ساختمان های پیش ساخته
