مقدمه
عوامل بیرونی و درونی در رشد گیاهان موثرند از مهمترین عوامل درونی ، هورمونها و از مهمترین عوامل بیرونی نور و دما را میتوان نام برد. هورمونها عهدهدار تنظیم و هماهنگی فرآیندهایی هستند که در نقاط مختلف پیکر گیاهان صورت میگیرند. این مواد از ترکیبات آلی هستند که در بافتهای ویژهای ساخته میشوند و مستقیما از یاختهای به یاخته دیگر و یا از طریق آوندها در سراسر گیاه انتقال مییابند و در محل هدف تاثیر میگذارند.
بعضی از هورمونها نیز اثر بازدارندگی دارند. بطور کلی رشد و نمو طبیعی یک گیاه ، بیشتر توسط اعمال متقابل هورمونهای تحریک کننده و بازدارنده تنظیم میشود. بعضی از هورمونهای گیاهی محرک رشد هستند، در حالی که هورمونهای دیگری همین فرآیندها را کند میکنند یا به تاخیر میاندازند.
انواع هورمونهای گیاهی
اکسین
اکسینها
فراوانترین اکسین طبیعی اسید اندول استیک است. مناطقی از گیاه که فعالیتهای رشد و نمو در آنها شدید است معمولا بیشترین مقدار اکسین را تولید میکنند. بدین ترتیب مریستمهای مختلف از جمله مریستم نوک ساقه ، مریستم نوک ریشه و کامبیومها سرشار از اکسین هستند. اکسینها علاوه بر تاثیری که در افزایش طول یاخته دارند، در کنترل ریزش پاییزی برگها و میوهها ، جلوگیری از رشد ریشههای نابجا ، رشد گل و میوه در بسیاری گیاهان دخالت میکنند.
این هورمون به مقدار کم برای رشد ریشه لازم است و افزایش جزئی آن از رشد ریشه جلوگیری میکند. اکسین سبب نسخه برداری RNA از DNA و در نتیجه افزایش سنتز پروتئین میشود. در بسیاری از دو لپهایها رشد جوانههای جانبی به وسیله اکسین متوقف میشود. اکسین همچنین در بازدارندگی فعالیت فصلی کامبیوم آوندی و نمو چوب پسین نقش دارد.
جیبرلینها
پژوهشگران ژاپنی هنگام پژوهش بر روی نوعی بیماری قارچی برنج که باعث دراز شدن غیر طبیعی گیاه نورسته میشود جیبرلینها را کشف کردند. این قارچ مادهای به نام جیبرلین A را ترشح میکند که وقتی آن را روی بوتههای سالم برنج بپاشند، در آنها هم نشانه چنین بیماری مشاهده میشود. جیبرلین A مخلوطی از شش نوع ترکیب شیمیایی کاملا متمایز است. تاکنون در حدود 84 نوع جیبرلین متفاوت بطور طبیعی در گیاهان شناخته شدهاند. مهمترین اثر جیبرلینها در افزایش طول ساقهها است. جیبرلینها همچنین سبب تمایز یاختهای میشوند. در گیاهان چوبی ، جیبرلینها سبب تحریک کامبیوم آوندی جهت تولید آبکش پسین میشوند.
جیبرلین
بطور کلی تمام جنبههای مختلف رشد و نمو در گیاهان از رویش دانه تا تشکیل میوه میتوانند تحت تاثیر جیبرلینها قرار بگیرند. اثر تحریک کنندگی جیبرلین در رشد ساقه ، بویژه در ساقههای گیاهان طوقهای ، با افزایش ابعاد یاخته و تعداد آن آشکار میشود. جیبرلینها به مقادیر مختلف در همه بخشهای گیاه وجود دارند. ولی بیشترین مقدار آنها در دانههای نارس دیده شده است. بطور کلی رویش دانه در نتیجه تغییر واکنشهای متابولیسمی از صورت کاتابولیسمی به آنابولیسمی حاصل میشوند و جیبرلین باعث افزایش فعالیت و یا سنتز گروه ویژهای از آنزیمها میگردد که متابولیسم قطعات 2 کربنی را تغییر داده موجبات سنتز ترکیبات حد واسط را فراهم میآورد.
سیتوکینینها
سیتوکینینها شامل گروهی از ترکیبات محرک رشد هستند که فرآیند تقسیم را در یاختهها تحریک میکنند. سیتوکینینها در تمام مراحل رشد گیاهان دارای نقش هستند این ترکیبات بر روی متابولیسم از جمله فعالیت آنزیمها و بیوسنتز مراحل رشد تاثیر میگذارند و همچنین در ظهور اندامکها و انتقال مواد غذایی در گیاهان موثر بود و مقاومت گیاه را نسبت به عواملی مانند پیری ، آلودگیهای ویروسی و علفکشها و همچنین دمای پایین افزایش میدهند.
سیتوکینینها ابتدا در شیر نارگیل که آندوسپرم مایع است پیدا شدند. اگر به محیط کشت بافت ساقه تنباکو سیتوکینین اضافه شود یاختههای غول پیکر بوجود میآیند یعنی سیتوکینین باعث بزرگ شدن یاختهها میشود. سیتوکینین مصنوعی که بیشتر در تحقیقات بکار میرود، کینتین نام دارد. مجموع کینتین و اسید اندول استیک سبب تسریع تقسیم یاختهای و در نتیجه تولید یاختههای بیشمار میشود. سیتوکینینها در چیرگی راسی (تسلط انتهایی) دخالت دارند با وارد کردن این هورمون در محل جوانهها از رشدشان جلوگیری میشود. نقش دیگر سیتوکینینها جلوگیری از پیری برگهاست.
اتیلن
اتیلن از لحاظ آن که به حالت گاز است یک هورمون غیر معمولی است. در اوایل قرن نوزدهم ، پرورش دهندگان میوه کوشیدند تا رنگ و طعم مرکبات را با قرار دادن آنها در اتاقی که با بخاری زغال سنگی گرم میشد مرغوبتر کنند. مدتها تصور میشد که گرما سبب رسیدن میوه میشود. سپس پژوهشهای فراوان نشان داد که در حقیقت فرآوردههای کروسن سبب رسیدن میوه ها میشوند. از بین این فرآوردهها ، گاز اتیلن ، گاز بسیار فعال تشخیص داده شد. به دنبال آن دانسته شد که اتیلن بوسیله گیاهان هم تولید میشود. این گاز قبل از رسیدن میوهها در گیاه تولید میشود و مسئول تغییرات رنگ ، بافت و ترکیبات شیمیایی هنگام رسیدن آنهاست.
اکسین در تراکم معین سبب تولید مقدار زیادی اتیلن در گیاه میشود. هنگامی که پیری برگ آغاز میشود اتیلن تنظیم کننده اصلی ریزش برگ است این گاز سبب تسریع در سنتز آنزیم سلولاز و آزاد شدن آن میشود. این آنزیم دیوارههای یاخته را از بین میبرد. اگر پیش از آغاز پیری برگ اکسین به آن اضافه شود، از پیری برگ جلوگیری میگردد. ولی پس از تشکیل لایه ریزش ، اکسین ریزش برگ را با تحریک تولید اتیلن ، تسریع میکند.
اسید آبسیزیک
اسید آبسیسیک
این هورمون سبب خواب گیاه میشود. آغشته کردن جوانههای رویشی به اسید آبسیسیک آنها را به جوانههای زمستانی تبدیل میکند. بدین ترتیب که این اسید بیرونیترین برگهای مریستمی را به پولک مبدل میسازد. این هورمون در دانههای بسیاری از گونههای گیاهی وجود دارد و سبب خواب دانه میشود. اسید ابسیسیک سبب بسته شدن روزنهها به هنگام کم آبی میشود تا از تعرق جلوگیری کند. بدین سبب این هورمون به عنوان محافظ گیاه در مقابل شرایط نامساعد محیطی شناخته شده است.
اسید ابسیسیک همچنین از تاثیر جیبرلین بر تولید جوانهها جلوگیری میکند و این بازدارندگی بوسیله سیتوکینین برگشت پذیر است. اسید ابسیسیک علاوه بر تاثیر بر خواب جوانه و دانه و جداشدن برگ و میوه از گیاه بر رشد گیاه و تشکیل گل نیز اثر بازدارنده و یا گاهی محرک دارد. این ماده بر رشد قسمتهای مختلف بسیاری از گیاهان اثر بازدارنده دارد و اثر ترکیبات طبیعی محرک رشد را خنثی میکند.
آشنایی با وسایل، ابزار آلات و تاسیسات مورد نیاز در باغبانی :
پشته ساز یا مرز ساز: وسیله ای است که برای ایجاد پشته یا مرز مورد استفاده قرار می گیرد.
بیل : در موارد خاصی برای شخم زدن و بیل زدن مورد استفاده قرار می گیرد.
چمن زن : جهت چمن زنی مورد استفاده قرار میگیرد و دارای دو نوع موتوری و دستی می باشد.
چمن زن موتوری : این دستگاه از قسمتهای مختلفی تشکیل میشود که عبارتند از موتور، هندل، گاز ثابت، گاز متحرک، روغن و در قسمتهای زیری دارای دو تیغه و بخش تنظیم ارتفاع تیغه ها و همچنین کیسه جمع آوری کننده چمن میباشد. لازم به توضیح است که در اولین بار چمن زنی یا بعبارتی سرزنی ارتفاع تیغه ها در بالاترین حالت خود قرار می گیرد.
چمن زن دستی : تیغه ها بصورت مارپیچ هستند و با حرکت دستگاه تیغه ها نیز به حرکت درآمده و عمل چمن زنی صورت می گیرد.
چاقوی پیوند زنی : ازاین چاقو در هنگام پیوند زنی برای جدا کردن پوست از بخش چوبی مورد استفاده قرار میگیرد. این چاقو باید دور از رطوبت نگهداری شود.
قیچی دسته بلند باغبانی : این قیچی جهت هرس پرچین ها و درختچه ها مورد استفاده قرار می گیرد.
اره : که دارای دندانه های دو طرفه است و برای بریدن شاخه های خشک ( شاخه هایی با قطر زیاد ) مورد استفاده قرار می گیرد.
قیچی باغبانی ( دسته کوتاه ): دارای دسته هایی کوتاهتر است و برای هرس درختان میوه، شاخه های نازک و گلها مورد استفاده قرار میگیرد. این قیچی دارای یک تیغ متحرک و یک تیغ ثابت است که تیغ ثابت آن بعنوان تکیه گاه عمل می کند.
کلنگ : در مواردی برای باز کردن شیار جهت بذر پاشی مورد استفاده قرار میگیرد.
شن کش : تسطیح سازی و جمع آوری قلوه سنگها و مواد زائد از روی بستر و بعضی اوقات جهت هوادهی به خاکهای سنگین استفاده می شود.
داس : برای برداشتهای مختلف و همچنین قطع ساقه های علفی استفاده میشود.
زیر گلدانی : نگهداری آب زهکشی شده گیاه وظیفه زیر گلدانی است. در گیاهانی مانند نخل مرداب که نیاز به رطوبت دارند از زیر گلدانی استفاده میشود تا با استفاده از فیتیله ، آب زهکشی شده را دوباره به ریشه گیاه بازگردانند و همواره اطراف ریشه گیاه مرطوب باشد.
سم پاش : سم پاش را هم با توجه به مساحت باغ از دو نوع دستی و پشتی استفاده میکنند.
سم پاش دستی دارای یک مخزن کوچک است که دارای یک پمپ هوا جهت اختلاط آب و مواد شیمیایی است.
سم پاش پشتی مخزن بزرگتری نسبت به سم پاش دستی دارد و اهرمی نیز جهت پمپاژ هوا به داخل مخزن دارد.
بخش انتهائی و نازک سم پاش را نازل یا سرلانس میگویند که مواد شیمیایی از آنجا به صورت اتمیزه و پودری خارج می شود.
فرغون : جهت حمل وسائل و ابزار و... مورد استفاده قار می گیرد.
گلدانها : سه نوع گلدان بنامهای گلدان سفالی و پلاستیکی و جیفی پات وجود دارد.
گلدان سفالی : این گلدان از خاک رس ساخته شده است و حسنی که دارد این است که این گلدان رطوبت را پس میدهد. در این نوع گلدانها قاعده پائین از قاعده بالا کوچکتر بوده و این حالت باعث میشود که ریشه به حالت مخروطی رشد کند. این گلدان دارای یک زهکش است .
گلدان پلاستیکی : این گلدانها دارای رنگهای مختلفی بوده و از جنس پلاستیک هستند. این گلدانها بر خلاف گلدانهای سفالی زهکشهای متعددی دارند. تقریبا قاعده بالائی این گلدانها با قاعده پائینی برابر است. این نوع گلدانها آّب پس نمی دهند و رشد ریشه در این نوع گلدانها منظم است.
گلدان جیفی پات : این گلدانها دارای قطر دهانه 5 تا 10 سانتی متر بوده ، به شکل گرد یا چهارگوش می باشند. جنس آنها از پیت، فیبر و چوب است که گاهی مقداری کود شیمیایی نیز به آنها اضافه شده است. از ویژگی های این گلدانها پوسیدگی هنگام در خاک قرار گرفتن می باشد، بنابراین ممکن است بذرهایی را که انتقال آنها مشکل است در یک محیط گرم پیش رس کرده سپس با گلدان در خاک قرار داد. نوعی از این گلدانها به شکل قرص ساخته شده که پس از آنکه در آب قرار میگیرد متورم شده به گلدانی پر از آمیخته خاکی تبدیل میشود و برای کاشت بذرهای بسیار ریز مناسب است.
گلخانه :
گلخانه ها شکل و فرمهای مختلفی را دارند که عبارتند از : گلخانه های یک طرفه، گلخانه های دو طرفه، گلخانه های نیمه دوطرفه.
گلخانه دانشگاه یک گلخانه یک طرفه است یعنی به یک طرف شیب دارد که شیب آن روبه جنوب است. یک طرف این گلخانه آجری و طرف دیگر آن حداقل 80 سانتیمتر آجر و بقیه شیشه است. ارتفاع دیوار آجری حداقل 3-5/2 متر میباشد.
عیب این گلخانه ها در زنگ زدن نوع آهنی آنهاست.
در این گلخانه ها شیشه ها نبایستی قطور باشند زیرا که بعنوان عدسی عمل کرده و باعث سوزش گیاه می شوند.
اندازه سکوهای موجود بطول 2 متر، عرض 20/1 متر و ارتفاع 80 سانتی متر می باشد.
لازم به توضیح است که امتداد گلخانه ها برعکس شیب آنهاست.
کاشت بذر ریحان داخل گلدان :
ریحان از خانواده نعناعیان بوده و گیاهی است یکساله که پس از رشد ارتفاع آن به 40 الی 60 سانتی متر می رسد. از نظر اندازه و شکل برگ، انواع مختلفی دارد. ساقه آن چهار گوش بوده و حاوی آنتوسیانین است که برنگ بنفش دیده می شود.
ریحان یک نوع گیاه دارویی است و لینالول مهمترین ماده ای است که دراسانس ریحان یافت می شود.
برای کاشت ریحان ابتدا باید بذرها را ضدعفونی کرد ، برای این کار ابتدا با الکل %70 بمدت 3-2 دقیقه شست و شوی سطحی داده و با آب مقطر شستشوی داده و به آب ژاول ( Hclo ) یا هیپوکلریدسدیم انتقال می دهیم و بعد از 15 دقیقه بذر ها را کاشت می کنیم.
آماده کردن گلدانها جهت کاشت بذرها :
ابتدا روی زهکشهای گلدان را می پوشانیم ( با استفاده از سفالهای شکسته ) و بعد حدود 5 سانتی متر از سبوس یا قلوه سنگ جهت زهکشی گلدان استفاده می کنیم. سبوس باعث سبک بودن گلدان می شود . بر روی سبوس خاک مرغوب از نوع لوم شنی میریزیم که بافت نرم و ریزی دارد که نسبت آن، یک نسبت ماسه شسته و یک نسبت خاک باغچه است. بعد از ریختن خاکها روی آن را صاف می کنیم.
برای کاشت بهتر بذرها بهتر است ابتدا خاک را آبیاری کنیم و بعد بذرها را همانند بذر چمن روی لایه مرطوب بپاشیم که به این روش نم کاری می گویند.
بعد از پاشیدن بذرها روی آنها مالچ سبک و نفوذپذیر نسبت به هوا می ریزیم. همچنین میتوان از هوموس نیز استفاده نمود که حاوی 10 درصد سبوس، 5 درصد کود آلی، 3 درصد مواد ضدعفونی کننده، 30 درصد خاک جنگلی، 15 درصد ماسه ریز، 15 درصد خاک برگ، 15 درصدخاک چای می باشد.
لازم به توضیح است که جهت تهیه الکل 70 درصد از روی الکل 96 درصد ابتدا 70 سی سی الکل ریخته و روی آن 27 سی سی آب میریزیم که نتیجه آن الکل 70 درصد می باشد.
هرس درختچه رز :
درخچه رز درختچه ای زینتی است و از هیبریدهای مربوط به آن میتوان به پاکوتاه و پابلند اشاره کرد. این درختچه از خانواده Rosaceae بوده و گلهای آن دوجنسه هستند و گلهای آنها رنگهای مختلفی را دارند.
اطلاعات اولیه در هرس رز :
میوه در رز بصورت فندقه مجتمع است که حاوی هیپها یا بذرهایی که بصورت فندقه هستند. ما نباید اجازه دهیم تا درختچه به مرحله بذر برودزیرا که از انرژی گیاه کاسته شده و موجب میشود تا گیاه در سالهای آینده رشد کافی نداشته باشد.
درختچه رز حساسیت بسیار بالایی به علفهای هرز دارد بهمین جهت در اوایل فصل رشد در اطراف درختچه بیل زنی صورت میگیرد بطوریکه به ریشه گیاه آسیبی نرسد. در آخر دوره گلدهی نیز تمیز کردن اطراف درختچه انجام میشود.
افزودنی است که در درختچه رز هم نرکها به گل منتهی میشوند.
هرس در دو زمان صورت میگیرد( بستگی به مکان دارد ) : 1) اوایل و قبل از اواسط پائیز. 2) اوایل بهار.
در مناطق کوهستانی بعلت سرمای شدید زمستان هرس پائیزه صورت نمی گیرد زیرا در اینصورت سایر قسمتهای گیاه در اثر سرما از بین می روند بنابراین فقط هرس بهاره انجام می گیرد.
هرسی که ما انجام می دهیم از نوع تمیز کاری است یعنی حذف گلهای پیر و اضافی و همچنین هرس میوه .
با توجه به تعداد جوانه هایی که روی درختچه پخش شده اند ما دو نوع هرس میتوانیم انجام بدهیم :
الف) هرس شدید : در صورتی که تعداد جوانه ها کم باشد از هرس شدید استفاده میکنیم تا در سال آینده گلدهی افزایش یابد.
باید توجه داشت که درختچه رز در انتهای شاخه های سال جاری گل می دهد.
ب ) هرس متعادل : در صورتی که تعداد جوانه ها زیاد باشد این نوع هرس را اعمال میکنیم. جوانه ها بصورت رویشی و زایشی بوده و تنه پوشیده از خار است که این خارها منشا اپیدرمی دارند.
در موقع هرس جوانه های روبه بیرون حفظ شده و جوانه های داخلی را حذف می کنیم تا هم از ازدحام میانی گیاه بکاهیم و هم عوامل بیماری زا به حداقل برسند.
برای هرس رز باید اطراف طوقه را تمیز کینم تا بیماریها به سبب سایه اندازی شیوع نیابند. اگر چمن کنار رز کاشته شود، بعلت اینکه چمن آب بیشتری را جذب میکند و درختچه رز آب کمتر جذب می کند در نتیجه درختچه به تدریج از بین میرود به همین جهت آبیاری باید از پای درختچه صورت گیرد.
بهترین زمان آبیاری درختچه رز در اوایل صبح و نزدیک به غروب خورشید است.
حذف گلها بهتر است از روی برگهای 5 برگچه ای صورت گیرد زیرا جوانه ای که روی برگ 3 برگچه ای است بهتر رشد نمی کند. هرس باید درست از روی جوانه بصورت شیب دار صورت گیرد تا آب و برف روی آن نماند و موجب شیوع بیماری نگردد.
شاخه ای را که برگ ندارد بهتر است از محل جوانه مناسب هرس کرد.
در اوایل فصل بهار بعد از هرس بهتر است بیل زنی کم عمق صورت گرفته و کود های آهن و ازت به درختچه داده شود.
ایجاد خزانه برای کاشت بذر درخت هسته دار زردآلو Pronous Armenica
برای کاشت بذر درختان معتدله دو روش مختلف امکان پذیر است :
1) کاشت در داخل گلدان به منظور برطرف نمودن نیاز سرمایی بذرها می باشد.
گفته میشود که بذر درختان هسته دار و دانه دار برای شروع به رشد و رفع خواب فیزیولوژیکی نیاز دارند که بمدت 3 الی 4 ماه در حضور دمای 1 الی 7 درجه سانتیگراد در کنار رطوبت قرار بگیرند تا ضمن اینکه خواب فیزیولوژیکی آنها برطرف می شود بتوانند بخوبی جوانه هایشان شکفته شده و ساقه چه و ریشه چه از داخل بذر بیرون آید
فرمت این مقاله به صورت Word و با قابلیت ویرایش میباشد
تعداد صفحات این مقاله 15صفحه
پس از پرداخت ، میتوانید مقاله را به صورت انلاین دانلود کنید
دانلود مقاله هورمونهای گیاهی