دیباچه کتاب
بسم الله الرحمن الرحیم
حمد بیحد و ثناء بى عدد مختص ذات پاکى است که از یک مشت خاک چنین گوهر پاک من ذکر و انثى آفریده و تاج ولقد کرمنا بر تارک ایشان نهاده و بقدرت کامله خود در مشیمه امهات صورت نبات را جمال معنى داده و از صدف ارجام در منثور [ نام کتابى است تألیف زینب فواز عربى است.] و گوهر ربات الخدور بیرون آورده و از قطره آبیکه از اصلاب مردان و ترائب [ استخوان سینة.] زنان در ظلمات ثلاث چکیده از آن ریاحین الشریعة [ نام همین کتاب است.] (و خیرات حسان [ نام کتاب صنیع الملک است در سه جلد نازک بخط درشت فارسى که در ترجمه زنان است.]) (واعلام النساء [ نام کتابى است تألیف رضا کحاله مصرى در مصر بلغت عربى طبع شده است در سه جلد.]) رویانیده و در نهاد آنان از کمال و علم و معرفت چندان ودیعة نهاده تا اینکه (مشاهیر النساء [ تألیف محمد ذهنى افندى که بعربى نوشته است مختصر است.]) (و تذکرة الخواتین [ تألیف شاه جهان بیگم فارسى مختصر مطبوع و در او اغلاط و اشتباهات بسیار است.]) (نقل مجلس [ نام کتابى است در ادبیات.]) گردیده و از (ثمرات اوراق [ نام کتاب ابن الحجة الحموى است.]) معارفشان کتابها تنظیم شده و از دودمان رسالت بتول عذراء و زینب کبرى پروریده که هزاران مریم و آسیه و ساره و هاجر خدمت گذارى ایشان را بجان و دل خریده و خاندان نظم و عرفان ایجاد صدها رابعه و خنساء بنموده و از ینبوع فیض نامتناهیش بسیارى از ربات حجال را در فنون علم و معارف اشیاخ معاریف و مشایخ نموده و ابواب حکمت و ادب بر روى عفایف و عقایل گشوده و مستوره عصمت از آن طلب کرده معصومه ى نامى گشته و جاریه بزم آرائى و دلربائى خواسته محبوبه گرامى گشته ملکه ئى را بر تخت ملوک نامدارى نشانیده و مردان روزگار را محکوم حکم او گردانیده تا بدانند که امر امر او است و فرمان فرمان او قدرتش بى پایان و عظمتش نسبت بمردان و زنان یکسان.
پس از حمد خداوند یکتا درود نامحدود و سلام غیر معدود بر سید انبیاء و مرسلین محمد محمود و بر آل طیبین او تا روز موعود باد البته سلام و صلوة سزاوار این مسند نشین قاب قوسین او ادنى است که زنان را از تحت اسارت و ذلت و مسکنت زمان جاهلیت نجات بخشیده و حقوق آنها را کما هو حقه ادا فرموده تا آنکه در زیر مقنعه زمامداریها کردند و در فهم حقایق مساعى جمیله بتقدیم رسانیدند و در حل غوامض تحقیقات انیقه فرمودند لشکر شکسته اند کشور گرفته اند بر تخت حکمرانى نشسته اند صد کارها کردند صد راهها رفته اند تأسیس مساجدها و مدارسها کردند تألیف کتابها و رسالها نمودند مسالک طریقت و کافل بیچارگان با کمال همت شدند.
و بعد چنین گوید بنده شرمنده ذبیح الله بن محمد على بن على اکبر بن اسماعیل المحلاتى تجاوزالله عن سیئاته فى الحاضر والاتى که چون کتاب (کشف الغرور) در طهران بطبع رسید و مطبوع طباع گردید و چون پاره ى از حالات زنان نیکو سیرت و شمه ى از حال زنان زشت طبیعت را در آنجا تذکر داده بودم در این فکر افتادم که ترجمه ى جمعى از دانشمندان بانوان شیعه را جمع آورى بنمایم. با این عدم اسباب و قله اطلاع و عدم طول باع ولى از آنجائى که کتاب را همت تألیف میکند نه اسباب قدم در این میدان نهادم در حالیکه خود را از فرسان این میدان نمى دانم ولى در مثلها گفته اند.
و دانشمندان در این موضوع کتابها بقالب تألیف ریخته اند و حقیر خوشه چین خرمن آنان هستم و زحمات آنانرا تقدیر مینمایم و بمصداق شعر ابن مالک.
ولى قراء محترم بعد از امعان نظر در این اوارق خواهند دانست کم ترک الاول للاخر، چه بسیار از تراجم در این اوراق دیده میشود که در کتب مؤلفه در این باب وجود ندارد و چون عمده غرض اصلى و مقصد کلى از تألیف این کتاب تمسک بذیل عنایت آل عصمت و توسل بخاندان نبوت و رسالت است افتتاح این کتاب بنام نامى و اسم گرامى بانوى عظمى فاطمه ى زهرا سلام الله علیها خواهد بود و دو جلد این کتاب متعلق بآن عصمت کبرى است کما اینکه جلد سوم متعلق بامیر زاده عرب علیا مخدره زینب و امهات مومنین و امهات ائمه معصومین و بنات آل طه و یس خواهد بود و مجلدات دیگر متعلق بسائر دانشمندان بانوان شیعه است و نامیدم آنرا (بریاحین الشریعه) در ترجمه دانشمندان بانوان شیعه و نسئل الله التوفیق و علیه نتوکل و به الاعتصام)
تنبیه
چون در این جلد از عاشر بهار و جلد فاطمیه ناسخ التواریخ و کتاب خصایص فاطمیه مرحوم آخوند ملا محمد باقر کجورى طهرانى بسیار نقل میشود براى هریک رمزى طلبا للاختصار قرار میدهیم «ز» رمز عاشر بهار «نا» رمز ناسخ التواریخ « یص» رمز خصایص فاطمیه و سائر مصادر را بنام و نشان ذکر خواهیم کرد و از مطالعه کنندگان گرامى امیدوارم که از راه لطف و مرحمت بر این ناچیز خرده نگیرند.
و علماء اعلام در حالات صدیقه ى کبرى فاطمه ى زهراء سلام الله علیها کتابها نوشته اند حتى چند کتاب از علماء اهل سنت در نظر دارم که در ولادت و شئونات خاصه ى این مخدومه دو جهان در قلم آورند شکرالله مساعیهم الجمیله ولى دریا را کیل نتوان کردن و آفتاب را نتوان پیمودن و این حقیر ابتداى بکنیهاى آن مخدره مینمایم نظر باینکه این کتاب بایستى بترتیب حروف بوده باشد اگر چه مراعات این قسمت در فهرست خواهد بود ان شاء الله.
کتاب ریاحین الشریعة جلد اول ــ ذبیح الله محلاتی با فرمت html