چکیده:
بخش اعظمی از ادبیات فارسی را ادب تعلیمی تشکیل می دهد. قسمت مهمی از ادبیات تعلیمی ما را اشعاری به وجود آورده اند که مضامین اصلی آنها تعالیم اخلاقی است . شاعران این گونه اشعار ضمن بیان حُسن خُلق و قُبح اخلاقی آدمی، مخاطبان خود را به ترک رذیلت ها و کسب فضیلت های اخلاقی دعوت می کنند.و منشاء خیر وسعادت دنیوی و اخروی را در پیروی از تعالیم قرآن کریم و مکارم اخلاقی انبیا و اولیا و پرهیزاز هرگونه منکرات می داند .
از جمله قالب های شعری که محمل تعالیم اخلاقی قرار گرفته ، قالب قصیده است . قصیده به دلیل وسعت میدان سخن پردازی مجال کافی برای شرح و بسط مضامین اخلاقی را به شاعر می دهد.
در این تحقیق قصاید ناصر خسرو از دیدگاه اخلاقی مورد بررسی قرار گرفته است و سه عنصر اساسی خرد،دین و حکمت به عنوان اصول اخلاقی معرفی شده است . ناصر خسرو از جمله شاعرانی است که در قصیده پردازی اسب سخن از گنبد گردون می جهاند و در قصایدش علاوه بر بیان تند وتیز وتبلیغ اعتقادات مذهبی و شکوائیه و ابیات انتقادی حتی با استفاده از همه عناصر طبیعی زمینی و آسمانی و حوادث خوش و ناگوار روزگار انبیا و اولیا و حاکمان و بزرگان و عامه مردم به تعلیم آموزه های اخلاقی نیز پرداخته است.
حکیم خراسان در قصاید خود اگر چه به بازی با الفاظ و موسیقیایی کلام چندان اهمیت نمی دهد اما از نظر معنای کلام، تاملات فلسفی و تاویل مطالب زیبای اخلاقی، ید طولانی دارد،بطوریکه ذهن و زبان هر
خواننده ای را به تأمّل در مورد اندیشه های حکمی و دینی متعصب و فلسفی اخلاقی وی وادار میکند .در این پایان نامه با مطالعه قصاید ناصر خسرو موارد زیر مورد بررسی قرار می گیرد:
1- مبانی اخلاقی از قبیل شناخت اندیشه اخلاقی ناصر خسرو ، منزلت انسانی ، معیارهای حُسن و قُبح اخلاقی ، عوامل موثر در اخلاق و .......
2- ارزش های اخلاقی همچون خرد،حکمت،دین ، علم ، صبر ، قناعت ، شکر و .....
3- ارزش های ضد اخلاقی از قبیل : جهل ، کبر ، دنیا دوستی ، حرص و ........
4- شیوه های بیان تعالیم اخلاقی در قصاید این شاعر ؛ ( تشبیه ،آیات واشارات قرآنی ،مقایسه ، استفهام ، بیان رزمی وحماسه ی مذهبی .......)
اخلاق درقصایدناصرخسرو