اختصاصی از
یاری فایل دانلودمقاله بررسی فرش دوره صفویان دانلود با لینک مستقیم و پر سرعت .
مقدمه
تاریخ اوج هنر فرشبافی ایران را باید در دوران حکومت سلسله صفویان جستجو کرد. در واقع برخی از عالی ترین قالیهای ایران که تنها نمونه های باقیمانده از دوران عظمت این هنر می باشند متعلق به دوران حکومت پادشاهان صفوی است. از طرفی این دوران، دیگر هنرها از جمله معماری، کاشیکاری، نقاشی، خطاطی و غیره در حد کمال و درخشش خود بود.
در بررسی قالی صفوی نمی توان از وضع درخشان قالی در دوره ی تیموری غفلت کرد. از ویژگی های مهم این دو دوره این است که سنت قوی نقاشی در اواخر دوره تیموریان و اوایل صفویان موجب تأثیر نقاشان در نقشه قالی های تیموری و صفوی شد. در طبقه بندی زمانی قالی های صفوی، در دوره ی حکومت شاه طهماسب و شاه عباس اول از درس های شاخص است.
اما قالی این دوره را از نظر ترکیب نقشه می توان به چهار دسته تقسیم کرد:
1. قالی های دارای طرح متمرکز
2. قالی های دارای طرح های سراسری
3. طرح های یک طرفه یا نامتقارن
4. قالی های تصویر دار
چکیده
ابتدا واژۀ قالی را معرفی کرده و سپس در مورد معروفترین نقش دورۀ صفویه، یعنی گل شاه عباسی، توضیح داده می شود و اینکه در دورۀ صفویه نقوشی مانند اسلیمی و ختایی چه تغییراتی کرده اند. همچنین در مورد حاشیه قالی های صفوی، سپس در مورد طرح های رایج در دورۀ صفوی توضیح داده می شود و در آخر به معرفی قالی های معروفی که در دورۀ صفویه بافته شده اند می پردازم.
واژۀ قالی
در نوشته های بازمانده از زبان پهلوی برای قالی نفیس واژۀ «بُپ» یا «بوپ» (bop/bup) و برای فرش (و نمد) واژه «نمت» و برای فرش ، جامه و بستر واژه «ویسترگ» آمده است که واژه اخیر از « ویسترتن » به معنی گستردن می آید! معنای « بوب » در لغتنامه دهخدا چنین آمده است :
فرش و بساط خانه …. فرشی که آن را انبوب نیز گویند.
در ارمنی ، بوب و پهلوی ، بوپ و در تاریخ طبری از ابوجعفر محمد بن حریر طبری ( حدود 226 – 310 ه . ق ) واژه « بساط » مترادف فرش آمده است و آنجا که از « فرش بهارستان » سخن می رود که در حمله اعراب به ایران از کاخ تیسفون به دست آمد چنین می آید : « بساطی یافتند از دیبا، شصت ارش اندر شصت ارش » . در معجم البلدان از یاقوت حموی ( اوایل قرن هفتم ه . ق . ) در نزهه القلوب حمدالله مستوفی ( 750 ه . ق . ) از قول ابوعون صاحب کتاب الذبیح چنین آمده است :
« در قالی قلا فرشی بافته می شود که آن را قالی نامند و قالی نسبت اختصاری است به شهر قالی قلا و قالی قلا شهری است در ارمنستان کبیر …. از عهد انوشیروان، هنوز ارمنستان به دست ایرانیان بود تا اسلام آمد ... « ارمینیاغس » یکی از مردم ارمنستان زمام حکومت را در دست گرفت. پس از وی زنی به حکومت رسید بنام «قالی » و شهری ساخت و آن را « قالی قاله » نامید که به معنای احسان قالی است.
گل شاه عباسی
طرح هایی از گل های گوناگون مانند: گل انار، گل بادام، گل حنایی، گل سرخ، گل نسترن، گل نیلوفر و گل گرد که به صورت تک گل یا با تزییناتی در درون، در زیر و در سرگل و در دو سوی آن، نگاره را به صورت گل های چهارپر، هشت پر، چند گل بر یک بوته، تنها و یا پیوسته به اسلیمی و ختایی نشان می دهند.
گل های شاه عباسی، در اساس، به وسیلۀ هنرمندان دوران صفویه رواج پیدا کرد. نقش های آن در زمان صفویه ریز بوده و با گذشت زمان بزرگتر شد و هر بار با نوآوری، در دسته ای از نقش ها چهرۀ تازه ای به خود گرفت. مثلاً گل انار نخست، به شکل میوۀ انار بود، با شکوفه ای که از دهانه اش روییده بود. آنگاه در طرح های بعدی بخشی از پوست این انار باز شده و پس از آن همۀ پوست انار ترک ترک شده بر گرد میوه حلقه زد. هنوز نیز در وسط گل شاه عباسی، دانه هایی که نشانۀ دانه های انار است، پیداست.
اسلیمی
نقشی «تجریدی» که از نگاره های اساسی هنرهای تزیینی ایران به شمار می آید و گردش آن از جمله زیباترین نقش های زینتی هنر ایران است. در قالی های زمان صفویه این نگاره همراه با نقش های برگ، شکوفه، غنچه، گل های شاه عباسی و پرندگان رواج داشت.
ترنج
نقش قراردادی که در میان نگاره های قالی جای ویژه ای دارد. در درون، آذینه های شاه عباسی و در اساس: برگ و گل و اسلیمی است. در شکل کل خود: چهارگوشه، لوزی، بیضی یا گرد همچون خورشید یا ستاره و گل های چندپر است. در درون ترنج گاهی طرحی از نواری از ابر به شیوۀ خاص (اسلیمی مارپیچ) نقش می شود که در قالی های دوران صفوی شکلی کاملاً آشکار دارد.
طرح های ختایی
طرح های ختایی از نقوشی هستند که به وفور در قالی های دورۀ صفویه و بعد از آن استفاده شده اند.
حاشیه
در طرح هایی بر اساس سنت قالی بافی صفوی، حاشیه های کوچک و ساده بافته می شود و در طرح هایی مانند طرح «گلدان»، حاشیه ها باریک نقش می شود.
طرح فرش های صفوی
فرش های بافته شده در این دوران بر اساس طرح های آن در گروه های زیر طبقه بندی می شوند:
طرح گردان، لچک و ترنج، ترنج دار، گلدانی، شکارگاه، گلدار هراتی، درخت و بوته، باغی، لهستانی، طرح ها و نقشه های تصویری و طرح های شاه عباسی.
توضیحاتی در مورد برخی از طرح ها
طرح گردان: از دورۀ پادشاهی شاه طهماسب در قالی های صفوی رواج یافت.
لچک و ترنج: منشأ این طرح به نقوش گلستان و طرح های باغی در قالی ایران برمی گردد. ضمن آنکه برخی معتقدند که اصل این طرح ابتدا بر روی جلد قرآن ها و کتب نفیس دیده شده و از آنجا مورد توجه طراحان قالی قرار گرفته و با رعایت اصول و ضوابط مربوط به قالی ایران راه یافته است. طرح لچک و ترنج، طرحی است عمومی، معروف و زیبا و بسیار رایج در قالی ایران که از مکتب شاه عباسی به این سو در قالی بافی مناطق مختلف کشورمان کاربردهای زیادی داشته است.
ترنج دار: بر اساس این طرح، قالی فقط دارای ترنج است و فاقد لچک است.
گلدانی: مشخصۀ عمدۀ این گروه از طرح ها، وجود یک یا چند گلدان در اندازه های مختلف است. گاه یک گلدان بزرگ پر از گل، تمام قالی را می پوشاند و گاه چند گلدان به طور متقارن در اطراف متن و یا به دنبال هم، سراسر متن قالی را فرا می گیرد. مشهورترین طرح های گلدانی عبارتند از:
گلدانی ختایی، گلدانی محرابی، گلدانی سراسری، گلدانی دو طرفه، گلدانی ظل السطان (گل وبلبل)، گلدانی حاج خانمی، گلدانی تکراری، گلدانی یک طرفه و گلدانی لچک و ترنج.
شکارگاه: فرش های بافته شده در این سبک معمولاً تجسم کننده صحنه هایی از شکار و طبیعت می باشند. در متن اینگونه نقوش، حیواناتی از قبیل شر و گورخر و غیره و شکارچیانی که در صدد تعقیب آنها هستند دیده می شوند. این طرح ریشه در هنر ایران باستان داشته، به طوری که نقوش دوران ساسانی مبین این مطلب است.
از طرح های این گروه می توان به شکارگاه درختی، شکارگاه ترنج دار، شکارگاه قابی، شکارگاه لچک ترنج و شکارگاه سراسری اشاره داشت.
درخت و بوته: درخت، نگاره ای است که نزد همه ی ملل و اقوام کاربرد دارد و اصولاً درخت به نشانه ی سرسبزی و خرمی و طراوت در پیش همه عزیز و محترم است. درخت، به صورت کمانی و به صورت شکسته و به طور مستقل و یا از گلدان سر برآورده است که گاه بر شاخه هایش پرندگانی نشسته اند، یکی از نگاره های متداول در قالی ایران است. درخت سرو و درخت بید مجنون از نگاره های درختی بسیار رایج در قالی های شهری، روستایی و ایالتی کشورمان است.
طرح باغی: طرح های باغی یا نقوش گلستان بر روی قالی بهشت را یادآور می شود و پدیدآوردن چنین فضاهای زیبا و سرشار از طراوت و زندگی را بر روی زمین خاکی پیشنهاد می کند تا «باغ ایرانی» در معماری ایران نمود یابد و جلوه گر شود. فرش بهارستان، قالی پازیک از نمونه طرح های باغی یا نقوش گلستان در قالی ایران است. و علاقه ی ایرانیان به نمایاندن باغ و گلستان بر روی قالی که اساساً با «نقشه فردوس» و «بهشت» ارتباط دارد را نشان می دهد.
لهستانی: فرش هایی که از سوی پادشاه لهستان سیگیسمو ندسوم (1632-1587م) سفارش داده شد و به فرش های لهستانی معروف شدند.
فرمت این مقاله به صورت Word و با قابلیت ویرایش میباشد
تعداد صفحات این مقاله 16 صفحه
پس از پرداخت ، میتوانید مقاله را به صورت انلاین دانلود کنید
دانلود با لینک مستقیم
دانلودمقاله بررسی فرش دوره صفویان 
