فایل:Word (قابل ویرایش و آماده پرینت) تعداد صفحه:29
مقدمه
اسناد و آرشیو به عنوان بخشی از یادواره‌های مشترک مردم جهان، نقش مهمی در حفظ هویت دینی، ملی و فرهنگی گذشته، حال و آینده دارند. بنابراین آرشیویستها را میتوان به معماران و پل‌سازان تشبیه کرد که گذشته را به آینده پیوند می‌زنند. اسناد، چراغ راهنمایند، برای مسئولان، پژوهشگران و ملتها. اسناد، هویت دینی، ملی و فرهنگی ملتها را پاسداری میکنند و در حقیقت «حافظه ملی» را تشکیل می‌دهند. میراث اسنادی، بخش وسیع و گسترده‌ای از یادواره‌ها را در برمی‌گیرد و در فضای بین‌المللی، نشانگر تنوع ملتها، زبانها و فرهنگها به شمار می‌روند.
نباید فراموش کرد که این یادواره‌ها بسیار آسیب پذیرند. بسیاری از اسناد باارزش و منحصر بفرد و حتی مجموعه‌های کامل آرشیوی و کتابخانه‌ها در طول تاریخ بر اثر حوادث طبیعی و یا فجایع انسانی بویژه جنگها، از میان رفته‌اند و یا به دلیل غفلت و فراموشی دولتها و صاحبانشان، پاره یا فرسوده شده‌اند و در چنان شرایط بدی نگهداری می‌شوند که هر لحظه امکان نابودی آنها وجود دارد. بخش قابل توجهی از میراث اسنادی در سطوح جهانی، منطقه‌ای، ملی و استانی به دلایلی مانند اسیدی شدن کاغذ، نوع چرم، پوست، فیلم و نوارهای مغناطیسی نور خورده، گرما، رطوبت و گرد و غبار، از بین رفته‌اند. حوادث و اتفاقات انسانی در کنار عوامل طبیعی به کتابخانه‌ها و آرشیوها آسیب می‌رساند. فقط در سایه اقدامات پیشگیرانه میتوان در مقابل حوادثی چون زلزله، سیل، آتش‌سوزی، گردباد، طوفان، جنگ و نظایر آن، اسناد را میتوان سالم نگهداشت. تاکنون از کتابخانه‌ها و آرشیوهایی که بر اثر جنگ، بمباران و آتش‌سوزی چه عمدی و چه غیرعمدی از میان رفته است، فهرستی تهیه نشده است.
احتمالاً کتابخانه اسکندریه، مشهورترین نمونه تاریخی در این زمینه باشد. اما چه تعداد گنجینه‌های شناخته شده و ناشناخته که در جنگهای قسطنطنیه، ورشو، فلورانس یا در جنگهای سالهای اخیر از جمله سارایوو، کابل و بغداد نابود شده است؟ پاسخ روشن نیست. مثالهایی از این دست بسیار است، متأسفانه نمی‌توان این فهرست را به آخر رساند.
سوابق تحقیق
در سال ۱۸۹۸ جی. ا. فیث‌هندز مولر (j. A. Feithands Maller) هلندی، آرشیو را چنین تعریف کرد: «به کلیه مدارک، نقشه‌ها و مواد چاپی که رسما توسط واحدهای اداری یا یکی از مقامات آن دریافت یا تولید شده، مشروط‌براین‌که مواد برای حفاظت در آن واحد در نظر گرفته شده باشند، آرشیو گفته می‌شود.» هیلاری جنکینسون (Hilary Jenkinson) نیز آرشیو را چنین تعریف می‌کند: «مدارک فراهم‌آمده یا استفاده‌شده برای امور اداری و یا مدیریت واحدهای عمومی یا خصوصی که به‌عنوان اطلاعات مربوط به همان بخش یا سازمان توسط شخص یا اشخاص مسئول برای استفاده جاری یا استفاده جانشینان واجد شرایط آنها، نگهداری شده‌اند.» آرشیویست ایتالیایی یوجینوا کاساووا (Eugenova Casanova) آرشیو را چنین تعریف کرده است: «تجمع منظم مدارکی که در جریان فعالیتهای موسسه یا افراد ایجاد شده و برای اجرای مقاصد سیاسی، حقوقی یا فرهنگی آن موسسه یا فرد، حفاظت می‌شوند. امروزه آرشیو را محل نگهداری مواد چاپی و غیرچاپی‌ای می‌دانند که به صورت سمپاتیک و نیمه‌سمپاتیک مرتب و منظم شده‌اند. مواد چاپی و غیرچاپی یک آرشیو شامل کتابها، نشریات ادواری، روزنامه‌ها، عکس، نقشه، پوستر، اسلاید، فیلم، ویدئو، نوار صدا، صفحه و امثال آنها است.
از دیدگاه تاریخی ارائه تعریفی جامع و مانع از سند، تاحدودی دشوار به‌نظر می‌رسد؛ زیرا در تعریف تاریخ و تعیین تاریخی‌بودن هر شی‌ء و مدرک، معیار روشن و مورد اتفاقی وجود ندارد و در یک تعریف عام، به کلیه منابع اعم از کتبی، شفاهی و تصویری، سند اطلاق می‌شود؛ چنانکه سند یا مدرک، واژه‌ای مترادف با منبع و هرگونه شاهد فارغ از شکل و محتوا تلقی می‌گردد. اما در یک تعریف محدودتر، اسناد تاریخی به نوشته‌ها و اوراقی اطلاق می‌شود که حاصل فعالیت روزمره سازمانهای اداری هستند که پس از خارج‌شدن از جریان فعالیتهای روزانه، ارزش تحقیقی و اقتصادی یافته‌اند.
تاریخچه اسناد و آرشیو در جهان و ایران
