سم ماده‌ای است که دارای منشاء گیاهی، حیوانی یا شیمیایی بوده و از یک راه خاص و یا راههای مختلف در مقادیر معینی باعث اختلال و یا توقف فعل و انفعالات حیاتی انسان یا هر موجود زنده به‌طور موقت یا دائم می‌گردد.
عوارض
ممکن است عوارض مختلفی به تناسب هرنوع سم و مواد بنیادی و تشکیل دهندهٔ آن در شخص و جانداران پدیدار شود اما عموماً به این صورت است.
توکسیکولوژی یا سم‌شناسی (به انگلیسی: Toxicology) شاخه‌ای از علوم شیمی، زیست‌شناسی، پزشکی و بهداشت است. که به بررسی مواد شیمیایی مضر، سموم، داروها، مواد مخدر و اثرات زیان آور آن‌ها بر موجودات زنده می‌پردازد. در عین حال سم‌شناسی را علم شناخت سموم و نحوه مبارزه با آن‌ها نیز تعریف کرده‌اند. سمومی که از مسیرهای مختلف وارد بدن موجود زنده می‌شود می‌تواند باعث ایجاد تغییراتی در عملکرد زیستی ارگان یا بافت هدف در موجود زنده شود؛ که این تغییرات در علم سم شناسی مورد بررسی قرار می‌گیرد. در سم شناسی علوم بیوشیمی وفارماکولوژی کاربرد فراوان دارد.
تعاریف و اصطلاحات مهم سم شناسی
سم: سم یا زهر به ماده‌ای گفته می‌شود که ازیک راه مشخص یا راههای گوناگون، در مقادیری معین باعث اختلال یا توقف فعل و انفعالات حیاتی بدن به‌طور موقت یا دائم می‌شود.
مسمومیت: مسمومیت عبارت است از بهم خوردن تعادل فیزیولوژیک، جسمانی یا روانی موجود زنده که در اثر ورود و تماس با ماده خارجی سمی از راههای گوناگون، رخ می‌دهد. بروز مسمومیت با ظاهرشدن علائم خاص هر مسمومیت همراه است و شدت آن به نوع ماده سمی، مقدار آن و طول مدت تماس بستگی دارد.
مسمومیتها از نظر ماهیت به دو دسته تقسیم می‌شوند:
- مسمومیت حاد (Acute intoxication)
- مسمومیت مزمن (Chronic intoxication)
در مسمومیت حاد، ماده سمی درمدت زمان کوتاه وبه مقدار نسبتاً زیاد بافرد تماس پیدا می‌کند. علائم و عوارض مسمومیت حاد اغلب شدید بوده و درصورت عدم درمان ممکن است منجر به مرگ شود.
در مسمومیت مزمن، معمولاً ماده سمی به مقدار اندک و در نوبت‌های متعدد و درمدت زمان طولانی وارد بدن می‌شود و علائم آن به کندی وپس از گذشت زمان طولانی ظاهر می‌گردد.
مسمومیتها را می‌توان از دیدگاه علت بروز نیز به گونه‌های زیر تقسیم نمود:
- مسمومیت اتفاقی ← مسمومیت در اثر ناآگاهی یا بی دقتی
- مسمومیت عمدی ← مسمومیت به قصد خودکشی – مسمومیت جنایی
- مسمومیت شغلی
عبارتست از غلظت کشنده سم برای ۵۰٪حیوانات مورد آزمایش و برحسب میکروگرم در لیتر. در واقع مقدار سمی که قادراست ۵۰٪ حیوانات مورد آزمایش را بکشد.
برای مثال، اگر غلظت گاز ناشی از متیل بروماید درفضا به ۱۰۰تا۲۰۰ ppm برسد چند ساعت تنفس ازآن موجب مسمومیت شد ید شده و ممکن است انسان را با خطر مرگ مواجه سازد.
LD50 سم د. د. ت برای موشهای بزرگ از راه دهان ml/Kg 250 می‌باشد.
LD50 دیازینون برابر۱۰۰ تا ۱۵۰ mg/Kg می‌باشد • LD50 مالا تیون برابر۱۰۰۰ تا ۳۵۰۰ mg/Kg می‌باشد.
LD50 سوین برابر۳۰۷ mg/Kg می‌باشد.
اگر غلظت گاز ناشی از قرص فوستوکسین درفضا به ۲۰۰۰ppm در هوا برسد دراندک مدتی می‌تواند انسان را بکشد.
تقسیم‌بندی سموم بر مبنای درجه سمیت:
- سموم فوق‌العاده خطرناک LD50دهانی ۰ تا۵۰ و پوستی ۰تا۲۰۰mg / kg
- سموم باخطر متوسط LD50 دهانی ۵۱ تا ۵۰۰ و پوستی ۲۰۱ تا۲۰۰۰ mg /kg
- سموم کم خطر LD50 501 تا ۵۰۰۰ و پوستی ۲۰۰۰ تا ۲۰۰۰۰ mg /Kg
- سموم بی خطر LD50 دهانی ۵۰۰۰ + و پوستی ۲۰۰۰۰ + mg/Kg
بالاترین دوزی که باعث بروز عوارض خطرناک نشود.
فهرست مطالب:
تعاریف
LD50
مواد خیس کننده و پخش کننده
تقسیم بندی های مختلف سموم
طبقه بندی براساس LD50 خوراکی
تقسیم بندی براساس LD50 گوارشی و تماسی
غلظت ماده موثر
گروه بندی سموم از نظر میزان سمیت براساس توصیه سازمان بهداشت جهانی
تقسیم بندی براساس مکانیسم اثر
طبقه بندی آفت کش ها براساس مکانیسم اثر
اقسام سموم آلی سنتتیک
سموم ارگانوکلره
DDT و مشتقات آن
حشره کش های کلره سیکلودین
آلدرین
دیلدرین
اندرین
بنزن هگزا کلراید
سموم ارگانوفسفره
سموم کاربامات
سوین
دی متیلان
زکتران
پروپکسور
سموم پایرتروئید
فن والرات
پرومترین
دلتامترین
سایپرمترین
تنظیم کنندگان رشد حشرات
آنالوگ های هورمون جوانی
سموم IGR مورد استفاده در ایران
پیرازول
و...
پاورپوینت کامل و جامع با عنوان انواع و طبقه بندی سم ها و آفت کش ها در 64 اسلاید